Η Ελλάδα, παρά την επιστροφή της σε ρυθμούς ανάπτυξης μετά από μία δεκαετία οικονομικής κρίσης, εξακολουθεί να βρίσκεται στα χαμηλότερα σκαλοπάτια στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά το πραγματικό εισόδημα και την παραγωγικότητα. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι: πώς συνδυάζονται οι θετικοί ρυθμοί μεγέθυνσης με τον αρνητικό χαρακτήρα των μακροοικονομικών δεικτών που αντανακλούν την ποιότητα της ανάπτυξης;
Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε PPP – Στα χαμηλά της ΕΕ
- Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά κεφαλήν, προσαρμοσμένο σε ισοδυνάμεια αγοραστικής δύναμης (PPP), για την Ελλάδα το 2023 ήταν 36.821 USD , όταν το μέσο όρο της ΕΕ το 2024 κυμαίνεται γύρω στα 62.660 USD .
- Παρά την σταθερή αύξηση από το 2021 (33.501 USD) και το 2022 (35.874 USD), η χώρα παραμένει σε απόσταση άνω των 25.000 USD από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.
- Επιπλέον, το GDP per capita PPP στην Ελλάδα έχει μείνει σημαντικά κάτω από το επίπεδο του 2007 (41.759 USD), ακόμη και μετά την κρίση.
Παραγωγικότητα εργασίας – μόνιμη υστέρηση
- Σύμφωνα με στοιχεία του OECD & Eurostat το 2022, η παραγωγικότητα της Ελλάδας (ΑΕΠ ανά ώρα εργασίας) κυμαίνεται γύρω στο 44–45 $ PPP ανά ώρα, ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα μεταξύ των αναπτυγμένων χωρών .
- Στον αντίποδα, ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ξεπερνά τα 75–80 $ PPP ανά ώρα , δημιουργώντας ένα χάσμα απόδοσης σχεδόν 50%.
- Ενώ στην ΕΕ η παραγωγικότητα ανά ώρα αυξήθηκε κατά +0,4% το 2024 μετά από κάμψη το 2023, η Ελλάδα παράγει ανά ώρα με πολύ χαμηλότερη αποδοτικότητα, παρά τις παρατεταμένες ώρες εργασίας (1886 ώρες ετησίως το 2022 – το υψηλότερο στην ΕΕ) .
«Διάτρητο» μοντέλο ανάπτυξης – αυθεντική ή επιφαινόμενη;
Η Ελλάδα εμφανίζει αναπτυξιακούς ρυθμούς ~+2–2,3% ετησίως, όμως με:
- Ανάκαμψη μέσω απασχόλησης και κατανάλωσης, όχι παραγωγικής αναβάθμισης.
- Επενδύσεις σε κατασκευές, χωρίς ουσιαστική ενίσχυση ψηφιακού ή τεχνολογικού τομέα.
- Αύξηση ώρων εργασίας αντί για αύξηση παραγωγικότητας – π.χ. εφαρμογή 6ημερης εβδομάδας εργασίας με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα .
- Διεύρυνση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και δημοσιονομικών υποχρεώσεων, παρά τη χρηματοδότηση από RRF και Recovery Fund (€36 δισ. μέχρι το 2027).
Δομικά εμπόδια – γιατί η παραγωγικότητα δεν απογειώνεται;
- Ψηφιακή υστέρηση, έλλειψη επενδύσεων R&D, βραδυκίνητο κράτος και γραφειοκρατία καθυστερούν την εισαγωγή καινοτομιών.
- Χαμηλή συμμετοχή στην αγορά εργασίας (67,4% το 2023, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος φτάνει στο ~75%) .
- Μετανάστευση νέων στελεχών και «brain drain», με περισσότερους από 500.000 έλληνες νέους να έχουν φύγει από την κρίση .
- Έλλειψη μαζικών εξαγωγών υψηλής προστιθέμενης αξίας, με την οικονομία να στηρίζεται πρωτίστως στον τουρισμό και τις κατασκευές.
Προς τη βιώσιμη ανάπτυξη – πολιτικές βήματα
Για ουσιαστική μετάβαση, προτείνονται:
- Επενδύσεις σε ψηφιακή τεχνολογία, green tech και R&D, μέσω κινήτρων και ελάχιστου φορολογικού κόστους.
- Αναδιάρθρωση αγοράς εργασίας, ενίσχυση συμμετοχής, καταπολέμηση μαύρης εργασίας και προστασία εργαζομένων.
- Μεταρρυθμίσεις στο κράτος, απλούστευση διαδικασιών, δικαιοσύνη, και επιτάχυνση αδειοδοτήσεων.
- Διεύρυνση εξαγωγικού τομέα με ανταγωνιστικά προϊόντα, ενίσχυση συνεργασιών public-private.
- Έμφαση στην κοινωνική πολιτική, αύξηση εισοδημάτων και μείωση ανισοτήτων ώστε να στηρίξουν τη ζήτηση χωρίς πίεση στην ανταγωνιστικότητα.
Η Ελλάδα έχει κατορθώσει να ξαναπιάσει ρυθμούς ανάπτυξης (~+2% ετησίως) και να επιστρέψει στην επενδυτική βαθμίδα . Όμως τα θεμελιώδη μεγέθη – παραγωγικότητα και πραγματικό εισόδημα – παραμένουν χαμηλά σε σύγκριση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η ποσότητα της ανάπτυξης, αλλά – κυρίως – η ποιότητα της. Για να ξεπεράσει το «παγίδευμα» στο παρόν αναπτυξιακό μοντέλο, η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την καινοτομία, να μεταρρυθμίσει τον δημόσιο και εργασιακό τομέα, και να υποστηρίξει διαρθρωτικά τον παραγωγικό ιστό της οικονομίας.
Αυτό το θεμελιώδες άλμα απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, κοινωνική συναίνεση και ισχυρή πολιτική βούληση – αλλιώς η χώρα κινδυνεύει να μείνει μόνιμα κολλημένη στο “hollow growth”.
