Ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, Ναγίμπ Μπουκέλε, έχει επανειλημμένα τραβήξει την παγκόσμια προσοχή με τις αμφιλεγόμενες πολιτικές του για την ασφάλεια και το έγκλημα. Πρόσφατα, όμως, η κυβέρνηση της χώρας πρότεινε κάτι πρωτοφανές: να φιλοξενήσει στις φυλακές της κρατούμενους από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μετατρέποντας ουσιαστικά το Ελ Σαλβαδόρ σε μια τεράστια «φυλακή» για την Αμερική.
Αυτή η πρόταση έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις, ενώ εγείρει ερωτήματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη νομική υπόσταση μιας τέτοιας συμφωνίας και τις πιθανές επιπτώσεις της τόσο για το Ελ Σαλβαδόρ όσο και για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το υπόβαθρο της πρότασης
Η πρόταση του Ελ Σαλβαδόρ έρχεται σε μια περίοδο που οι αμερικανικές φυλακές βρίσκονται υπό πίεση λόγω υπερπληθυσμού και των αυξανόμενων δαπανών για το σωφρονιστικό σύστημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς κρατουμένων στον κόσμο, με πάνω από 1,7 εκατομμύρια φυλακισμένους.
Ο Μπουκέλε έχει ήδη καταφέρει να μειώσει δραστικά το ποσοστό εγκληματικότητας στη χώρα του, χάρη σε μια πολιτική μαζικών συλλήψεων, η οποία όμως έχει επικριθεί από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, το Ελ Σαλβαδόρ δημιούργησε την τεράστια φυλακή CECOT (Centro de Confinamiento del Terrorismo – Κέντρο Εγκλεισμού της Τρομοκρατίας), μια από τις μεγαλύτερες και πιο σκληρές φυλακές στον κόσμο.
Το CECOT μπορεί να φιλοξενήσει έως και 40.000 κρατουμένους, ενώ έχει ήδη γεμίσει με μέλη εγκληματικών συμμοριών όπως οι MS-13 και Barrio 18. Η φυλακή αυτή διαθέτει υψηλού επιπέδου τεχνολογία επιτήρησης και ένα αυστηρό σύστημα κράτησης, χωρίς δικαιώματα επικοινωνίας για τους φυλακισμένους.
Ο Μπουκέλε φαίνεται να προτείνει στις Ηνωμένες Πολιτείες να χρησιμοποιήσουν αυτές τις φυλακές για να μεταφέρουν εκεί κρατούμενους από τις αμερικανικές φυλακές, προφανώς σε χαμηλότερο κόστος.
Οι λόγοι πίσω από την πρόταση
Η κίνηση αυτή έχει πολιτικά και οικονομικά κίνητρα:
- Οικονομικό όφελος για το Ελ Σαλβαδόρ
Το σωφρονιστικό σύστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ δαπανηρό, με το κόστος διατήρησης ενός κρατούμενου να φτάνει τα $30.000 – $60.000 ετησίως. Το Ελ Σαλβαδόρ, προσφέροντας φθηνότερες υποδομές κράτησης, θα μπορούσε να κερδίσει δισεκατομμύρια δολάρια από μια πιθανή συμφωνία. - Ενίσχυση της διεθνούς εικόνας του Μπουκέλε
Ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ επιχειρεί να προβληθεί ως ηγέτης που προσφέρει λύσεις σε παγκόσμια προβλήματα, ενισχύοντας έτσι τη δημοτικότητά του τόσο στο εσωτερικό της χώρας του όσο και διεθνώς. - Αποφόρτιση των αμερικανικών φυλακών
Οι αμερικανικές φυλακές αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα υπερπληθυσμού. Η μεταφορά κρατουμένων στο Ελ Σαλβαδόρ θα μπορούσε να μειώσει την πίεση στο σωφρονιστικό σύστημα των ΗΠΑ.
Οι αντιδράσεις και οι ανησυχίες
Η πρόταση αυτή έχει ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, νομικούς κύκλους και πολιτικούς στις ΗΠΑ.
1. Ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Οι συνθήκες στις φυλακές του Ελ Σαλβαδόρ έχουν επικριθεί ως απάνθρωπες. Ο ΟΗΕ και διεθνείς οργανώσεις, όπως η Human Rights Watch, έχουν αναφέρει ότι οι κρατούμενοι ζουν υπό απάνθρωπες συνθήκες, χωρίς πρόσβαση σε βασικά αγαθά, χωρίς επισκέψεις και με ανεπαρκή ιατρική περίθαλψη.
2. Νομικά ζητήματα
Η μεταφορά Αμερικανών κρατουμένων σε μια ξένη χώρα εγείρει νομικά ζητήματα σχετικά με τη δικαιοδοσία και το αν παραβιάζονται συνταγματικά δικαιώματα των φυλακισμένων. Οι δικηγόροι υποστηρίζουν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι παράνομο ή να απαιτεί ειδική νομοθεσία στις ΗΠΑ.
3. Πολιτικές επιπτώσεις
Η πρόταση του Μπουκέλε έρχεται σε μια περίοδο που οι σχέσεις ΗΠΑ – Ελ Σαλβαδόρ είναι τεταμένες, λόγω των κατηγοριών για αυταρχισμό και καταπάτηση δημοκρατικών δικαιωμάτων στη χώρα του. Η Ουάσινγκτον πιθανότατα δεν θα ήθελε να νομιμοποιήσει το σύστημα φυλακών του Μπουκέλε μέσω μιας τέτοιας συμφωνίας.
Είναι πιθανό να γίνει πραγματικότητα;
Παρότι η ιδέα μπορεί να ακούγεται οικονομικά ελκυστική, υπάρχουν πολλές νομικές και ηθικές προκλήσεις που θα δυσκολέψουν την εφαρμογή της. Οι αμερικανικές φυλακές μπορεί να είναι υπερπλήρεις, αλλά η ιδέα της «εξαγωγής» κρατουμένων σε μια χώρα με αμφισβητούμενες πρακτικές σωφρονισμού είναι πολιτικά επικίνδυνη.
Επιπλέον, η εικόνα των φυλακών του Ελ Σαλβαδόρ ως «κολαστήρια» ενδέχεται να καταστήσει νομικά αδύνατο για τις ΗΠΑ να στείλουν φυλακισμένους εκεί χωρίς να κατηγορηθούν για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πρόταση του Ελ Σαλβαδόρ να γίνει η «φυλακή» των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές ιδέες των τελευταίων ετών. Αν και θα μπορούσε να αποφέρει οικονομικά οφέλη στο Ελ Σαλβαδόρ και να μειώσει την πίεση στις αμερικανικές φυλακές, η ιδέα συγκρούεται με νομικές και ηθικές αρχές.
Είναι αβέβαιο αν οι ΗΠΑ θα εξετάσουν σοβαρά μια τέτοια συμφωνία, αλλά είναι σίγουρο ότι η συζήτηση για το σωφρονιστικό σύστημα των δύο χωρών μόλις άρχισε.
