Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε μια ιδιαίτερα σημαντική απόφαση για την Ελλάδα, παραπέμποντάς την στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω μη συμμόρφωσης με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις για την αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού θορύβου, ειδικά σε περιοχές παρακείμενες σε μεγάλες εθνικές οδούς.
Πρόκειται για μια υπόθεση με πολυετή ιστορία, η οποία φέρνει στο προσκήνιο όχι μόνο τη σημασία της ηχητικής ρύπανσης για τη δημόσια υγεία και την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών, αλλά και τις συνεχείς προκλήσεις της Ελλάδας στην εφαρμογή ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών οδηγιών.
Η ουσία της υπόθεσης
Η υπόθεση αφορά την Οδηγία 2002/49/ΕΚ για την εκτίμηση και διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη Οδηγία, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να καταρτίζουν λεπτομερείς στρατηγικούς χάρτες θορύβου για μεγάλα οδικά δίκτυα, σιδηροδρομικές γραμμές, αερολιμένες και αστικά κέντρα με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων. Παράλληλα, υποχρεούνται να αναπτύσσουν σχέδια δράσης για τη μείωση της ηχορύπανσης σε περιοχές με υψηλά επίπεδα θορύβου.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με την Επιτροπή, δεν έχει συμμορφωθεί επαρκώς με τις υποχρεώσεις αυτές, ιδίως όσον αφορά τις μεγάλες εθνικές οδούς. Παρά το γεγονός ότι οι πρώτες σχετικές προθεσμίες για την υποβολή των χαρτών και των σχεδίων είχαν οριστεί ήδη για το 2012 και επαναλήφθηκαν το 2017 και το 2022, πολλές περιοχές παραμένουν χωρίς επικαιροποιημένους χάρτες και χωρίς σχέδιο δράσης.
Η Επιτροπή ξεκίνησε τη διαδικασία επί παραβάσει πριν από αρκετά χρόνια, αποστέλλοντας στην Ελλάδα προειδοποιητική επιστολή και στη συνέχεια αιτιολογημένη γνώμη. Δεδομένου ότι η ανταπόκριση της χώρας κρίθηκε ανεπαρκής, η υπόθεση οδηγήθηκε στο επόμενο και σοβαρότερο στάδιο: την παραπομπή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι επιπτώσεις του θορύβου – ένα σοβαρό ζήτημα δημόσιας υγείας
Ο θόρυβος δεν είναι ένα απλό ενοχλητικό φαινόμενο· αποτελεί μείζονα παράγοντα κινδύνου για την υγεία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Μακροχρόνια έκθεση σε υψηλά επίπεδα ηχορύπανσης συνδέεται με:
- αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις,
- υπέρταση,
- διαταραχές ύπνου,
- μείωση της μαθησιακής ικανότητας στα παιδιά,
- και ψυχολογικές επιπτώσεις όπως άγχος και στρες.
Ειδικά οι περιοχές δίπλα σε εθνικές οδούς είναι ιδιαίτερα ευάλωτες. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών εκτίθενται καθημερινά σε συνεχή ροή οχημάτων, βαρέων φορτηγών και νυχτερινή κυκλοφορία, χωρίς επαρκή ηχομόνωση ή αντιθορυβικά μέτρα.
Ποια είναι η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει ότι, παρά την ύπαρξη χρηματοδοτικών εργαλείων (όπως το Ταμείο Συνοχής και το ΕΣΠΑ), η Ελλάδα δεν έχει αξιοποιήσει επαρκώς τις δυνατότητες που της παρέχει η ΕΕ. Δεν έχουν εγκατασταθεί ηχοπετάσματα, δεν έχουν υλοποιηθεί αστικές παρεμβάσεις μείωσης της κυκλοφορίας, ούτε έχει δοθεί προτεραιότητα στη μεταφορά των βαρέων οχημάτων σε περιφερειακούς άξονες.
Η παραπομπή στο Δικαστήριο δεν είναι απλώς μια συμβολική κίνηση· εφόσον διαπιστωθεί παράβαση, το Δικαστήριο μπορεί να επιβάλει χρηματικά πρόστιμα, τόσο εφάπαξ όσο και ημερήσια έως ότου αποκατασταθεί η συμμόρφωση.
Πώς απαντά η Ελλάδα;
Μέχρι στιγμής, δεν έχει υπάρξει επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Περιβάλλοντος ή των συναρμόδιων υπηρεσιών σχετικά με την παραπομπή. Στο παρελθόν, πάντως, είχαν αναφερθεί «τεχνικές καθυστερήσεις», «έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού» και «διοικητικές δυσκολίες» ως αιτίες για την καθυστέρηση στην εφαρμογή των χαρτών και των σχεδίων.
Ωστόσο, η Επιτροπή έχει ξεκαθαρίσει ότι τέτοιου είδους δικαιολογίες δεν απαλλάσσουν ένα κράτος-μέλος από τις νομικές του υποχρεώσεις. Ο σεβασμός του περιβαλλοντικού δικαίου θεωρείται θεμελιώδης λίθος της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Τι θα ακολουθήσει
Η εκδίκαση της υπόθεσης από το Δικαστήριο της ΕΕ μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες έως και πάνω από ένα έτος. Κατά το διάστημα αυτό, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αποδείξει έμπρακτα ότι προχωρά στη συμμόρφωση, αναλαμβάνοντας καθοριστικές πρωτοβουλίες.
Αν η χώρα επιδείξει πρόοδο, το Δικαστήριο ενδέχεται να μην επιβάλει κυρώσεις ή να τις περιορίσει. Αντίθετα, εάν η αδράνεια συνεχιστεί, το νομικό και οικονομικό κόστος θα είναι βαρύ — τόσο για το ελληνικό Δημόσιο όσο και για τους πολίτες που συνεχίζουν να ζουν υπό επιβαρυντικές συνθήκες.
Ένα ζήτημα που δεν είναι τεχνικό – είναι κοινωνικό
Πέρα από τα νομικά και θεσμικά ζητήματα, η παραπομπή αυτή αγγίζει και ένα ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Συνήθως, οι πιο επιβαρυμένες περιοχές από την ηχορύπανση είναι γειτονιές χαμηλότερων εισοδημάτων, που βρίσκονται κοντά σε μεγάλους δρόμους, βιομηχανικές ζώνες και κόμβους. Οι κάτοικοι αυτών των περιοχών συχνά δεν έχουν τη δυνατότητα να μετεγκατασταθούν ή να ενισχύσουν τη μόνωση των σπιτιών τους.
Η αποτελεσματική εφαρμογή των χαρτών και των σχεδίων θορύβου δεν αποτελεί πολυτέλεια ή «τεχνικό έργο» για μελετητικά γραφεία. Είναι θέμα κοινωνικής ισότητας, δημόσιας υγείας και σεβασμού των πολιτών που πλήττονται.
