Στην καρδιά της Ευρώπης, και συγκεκριμένα στη χώρα που γέννησε τη δημοκρατία και τον πολιτισμό, εξελίσσεται μια σκληρή και θλιβερή πραγματικότητα: η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ποσοστά παιδικής υλικής αποστέρησης. Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία της Eurostat για το 2024, το 33,6% των παιδιών στην Ελλάδα στερούνται βασικά αγαθά, καθιστώντας τη χώρα πρωταθλήτρια στην παιδική φτώχεια ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη.
Η έννοια της υλικής αποστέρησης δεν αφορά μόνο την έλλειψη τροφής ή ενδυμασίας, αλλά περιλαμβάνει και θεμελιώδη αγαθά που θεωρούνται απαραίτητα για την ανάπτυξη και την ευημερία ενός παιδιού. Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγονται η δυνατότητα να έχει ένα παιδί τουλάχιστον ένα ζεστό γεύμα την ημέρα, κατάλληλη θέρμανση τον χειμώνα, σχολικά είδη, κατάλληλη ρουχισμό και πρόσβαση σε δραστηριότητες αναψυχής. Το να στερείται ένα παιδί τρία ή περισσότερα από αυτά τα βασικά αγαθά σημαίνει ότι ζει κάτω από το όριο της αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Αυτό το ποσοστό είναι διπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ο οποίος ανέρχεται στο 13,6%. Η Ελλάδα ξεπερνά ακόμη και χώρες όπως η Ρουμανία (31,8%) και η Βουλγαρία (30,4%), οι οποίες ιστορικά εμφανίζουν υψηλά επίπεδα φτώχειας. Στον αντίποδα, χώρες όπως η Κροατία, η Σουηδία και η Σλοβενία διατηρούν εντυπωσιακά χαμηλά ποσοστά (2,7%–5,6%).
Όμως, το πλέον ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι η υλική αποστέρηση των παιδιών στην Ελλάδα δεν περιορίζεται σε οικογένειες με γονείς χαμηλής μόρφωσης ή εισοδήματος. Αντίθετα, σύμφωνα με την έκθεση της Eurostat, ακόμη και σε νοικοκυριά όπου οι γονείς έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση, το 17,6% των παιδιών στερείται βασικά αγαθά – ποσοστό που επίσης είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη. Αυτό αποδεικνύει πως η κρίση έχει αγγίξει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, καθιστώντας την παιδική φτώχεια όχι μόνο ταξικό αλλά και διαρθρωτικό πρόβλημα.
Η ρίζα αυτής της κρίσης εντοπίζεται στη δεκαετία της λιτότητας και των μνημονίων, όταν η οικονομική κρίση διέλυσε το κοινωνικό κράτος και εξάντλησε τα νοικοκυριά. Σύμφωνα με προηγούμενη μελέτη της UNICEF, το 2014 η παιδική φτώχεια στην Ελλάδα είχε φτάσει στο σοκαριστικό 55%, εάν υπολογιζόταν σε σταθερές τιμές του 2007. Αν και έκτοτε παρατηρήθηκε κάποια μείωση, η παγίωση της φτώχειας και η καθυστέρηση στη δημιουργία ενός ουσιαστικού κοινωνικού πλέγματος προστασίας διατηρούν την Ελλάδα σε μια ανησυχητική κατάσταση.
Η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω στους κόλπους των μεταναστών και προσφύγων. Σε πρόσφατο περιστατικό, ανθρωπιστική οργάνωση (Γιατροί Χωρίς Σύνορα) αποκάλυψε την ύπαρξη παιδιών με οξεία υποθρεψία σε προσφυγικές δομές στη Σάμο. Τα παιδιά αυτά, ηλικίας από έξι μηνών έως έξι ετών, βρέθηκαν να ζουν σε συνθήκες που δεν εξασφαλίζουν ούτε τα στοιχειώδη για την υγεία και την ανάπτυξή τους. Αν και το Υπουργείο Μετανάστευσης υποστήριξε ότι πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό, οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία μιλούν για συστηματική παραμέληση και “απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης” στις δομές φιλοξενίας.
Η ανάγκη για δράση είναι επιτακτική. Η πολιτεία οφείλει να επανεξετάσει τις κοινωνικές της πολιτικές, να ενισχύσει ουσιαστικά το κοινωνικό κράτος και να υλοποιήσει στοχευμένες παρεμβάσεις υπέρ των παιδιών και των οικογενειών τους. Παράλληλα, πρέπει να υπάρξει πλήρης διαφάνεια και λογοδοσία για τις συνθήκες που επικρατούν στις δομές φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Οι διεθνείς οργανισμοί, οι ΜΚΟ και κυρίως η ίδια η κοινωνία των πολιτών οφείλουν να μην εφησυχάζουν.
Όταν ένα παιδί στερείται βασικά αγαθά, στερείται και την ελπίδα. Και μια κοινωνία χωρίς ελπίδα για τα παιδιά της, χάνει σταδιακά και το μέλλον της.
