Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει για την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα, καθώς έξι μη κρατικά πανεπιστήμια εξασφάλισαν την άδεια λειτουργίας τους στη χώρα από το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026. Πρόκειται για μια ιστορική εξέλιξη, η οποία προέκυψε μετά την ψήφιση του νόμου 5094/2024, που προβλέπει για πρώτη φορά τη δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας μη κρατικών – μη κερδοσκοπικών – ΑΕΙ. Παρότι το μέτρο χαιρετίστηκε από την κυβέρνηση ως τολμηρή μεταρρύθμιση, η υλοποίησή του συνοδεύτηκε από έντονη δημόσια συζήτηση, πολιτικές αντιπαραθέσεις αλλά και απρόσμενες εκπλήξεις — με χαρακτηριστικότερη όλων τον αποκλεισμό του παραρτήματος της Σορβόννης.
Το τοπίο της μη κρατικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλάζει
Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), η οποία είναι αρμόδια για την αξιολόγηση των αιτήσεων των πανεπιστημίων, εξέτασε συνολικά δεκατρείς προτάσεις από διεθνή ιδρύματα που επιθυμούσαν να λειτουργήσουν στην Ελλάδα. Μετά από ενδελεχή έλεγχο κριτηρίων όπως η ακαδημαϊκή ποιότητα, η διασφάλιση πιστοποιήσεων, η αυτονομία και η βιωσιμότητα των δομών, ενέκρινε μόλις έξι αιτήσεις, ενώ απέρριψε πέντε και μία αποσύρθηκε λίγο πριν την τελική απόφαση.
Τα έξι πανεπιστήμια που πήραν το «πράσινο φως» περιλαμβάνουν το University of Nicosia, το οποίο θα λειτουργήσει χωρίς συνεργασία με ελληνικό κολέγιο, και πέντε άλλα βρετανικά ιδρύματα που θα συνεργαστούν με ήδη υπάρχοντα ελληνικά κολλέγια. Συγκεκριμένα, το University of York θα συνεργαστεί με το City College στη Θεσσαλονίκη, το Keele University με το Metropolitan College, το Open University με το Anatolia College, το London Metropolitan University με το City Unity College και το University of Derby με το Mediterranean College.
Οι αποφάσεις αυτές έρχονται να νομιμοποιήσουν και να αναβαθμίσουν δομές που ήδη λειτουργούσαν υπό το καθεστώς συνεργασίας μέσω ξένων τίτλων σπουδών. Ωστόσο, πλέον οι φοιτητές που θα εγγράφονται σε αυτά τα ιδρύματα θα αποκτούν αναγνωρισμένους τίτλους ισότιμους με εκείνους των ελληνικών δημόσιων ΑΕΙ, βάσει του νέου πλαισίου.
Ηχηρές απουσίες και το «κάζο» της Σορβόννης
Παρ’ όλα αυτά, το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε εξίσου στα πανεπιστήμια που δεν έλαβαν άδεια. Ανάμεσά τους βρίσκονται γνωστά ονόματα, όπως το University of Essex και το East London University, ωστόσο την περισσότερη συζήτηση πυροδότησε η μη έγκριση του παραρτήματος του Sorbonne Paris Nord. Η περίπτωση αυτή ήταν ιδιαίτερα φορτισμένη πολιτικά, καθώς η ίδρυση της «Σορβόννης στην Ελλάδα» είχε παρουσιαστεί τους προηγούμενους μήνες ως μεγάλο επίτευγμα της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, το γαλλικό ίδρυμα σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γαλλικών Σπουδών (IdEF) δεν κατάφερε να καλύψει τα απαιτούμενα ακαδημαϊκά και νομικά κριτήρια, ενώ προέκυψαν και ασάφειες ως προς τη διεθνή πιστοποίηση του φορέα λειτουργίας. Επιπλέον, κύκλοι της ΕΘΑΑΕ ανέφεραν ότι υπήρξε σύγχυση μεταξύ του Sorbonne Paris Nord και της «ιστορικής» Σορβόννης (Paris 1 Panthéon-Sorbonne), με αποτέλεσμα η απόρριψη να προκαλέσει έκπληξη και αμηχανία, ακόμα και σε κυβερνητικούς κύκλους.
Μαζί με τη Σορβόννη, απορρίφθηκαν και άλλα πανεπιστήμια λόγω ελλιπών φακέλων, προβλημάτων πιστοποίησης ή αδυναμίας επίδειξης διοικητικής και ακαδημαϊκής αυτονομίας. Μία ακόμη αίτηση, εκείνη του University of Greater Manchester (πρώην Bolton), αποσύρθηκε λίγο πριν την τελική αξιολόγηση, πιθανόν λόγω προληπτικής εκτίμησης αποτυχίας.
Η επόμενη μέρα και τα ανοιχτά ερωτήματα
Η ίδρυση των πρώτων έξι μη κρατικών πανεπιστημίων σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής για την ελληνική ανώτατη εκπαίδευση. Ωστόσο, η μετάβαση αυτή δεν είναι απαλλαγμένη από προκλήσεις και προβληματισμούς. Πολλοί πανεπιστημιακοί και πολιτικοί σχολιαστές θέτουν ερωτήματα για το κατά πόσο η αλλαγή αυτή ανταποκρίνεται σε πραγματική αναβάθμιση ποιότητας ή απλώς επικυρώνει την υπάρχουσα κατάσταση των ιδιωτικών κολλεγίων υπό νέο όνομα.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι πρόκειται για ένα μέτρο που θα φέρει περισσότερες επιλογές στους φοιτητές, θα κρατήσει νέους εντός Ελλάδας και θα ενισχύσει τη διεθνή παρουσία της χώρας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν φωνές που εκτιμούν ότι τα πανεπιστήμια αυτά θα παραμείνουν «παραρτήματα» χωρίς ουσιαστική ερευνητική συνεισφορά ή κοινωνική διάδραση, και πως ο αποκλεισμός κορυφαίων ιδρυμάτων — όπως η «Σορβόννη» — δείχνει τα όρια του εγχειρήματος.
Η τελική κρίση, πάντως, θα ανήκει στους ίδιους τους φοιτητές και την κοινωνία, καθώς η πρώτη χρονιά λειτουργίας αυτών των ιδρυμάτων θα αποτελέσει τεστ αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας για το νέο σύστημα.
Το τοπίο της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα αλλάζει ριζικά, με τη θεσμοθέτηση και έγκριση των πρώτων μη κρατικών πανεπιστημίων. Η διαδικασία επιλογής ανέδειξε την πρόθεση της πολιτείας να προχωρήσει μεν σε μεταρρυθμίσεις, αλλά με αυστηρά φίλτρα ποιότητας και αξιοπιστίας. Ο αποκλεισμός ιδρυμάτων με διεθνές κύρος – όπως το παράρτημα της Σορβόννης – απέδειξε ότι ο νέος θεσμός δεν θα είναι απλώς μια πολιτική βιτρίνα, αλλά μια προσπάθεια να διασφαλιστεί ένα ελάχιστο επίπεδο σοβαρότητας και ουσίας.
Τώρα, μένει να φανεί στην πράξη αν αυτή η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα μετατραπεί σε πραγματική ευκαιρία για τη χώρα ή αν θα μείνει στα χαρτιά, αναπαράγοντας προβλήματα του παρελθόντος με νέο ένδυμα. Το 2025-2026 θα είναι η πρώτη κρίσιμη χρονιά για να δοκιμαστεί η αξιοπιστία του νέου μοντέλου.
