Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ φαίνεται να συγκλίνουν σε κοινό κείμενο πάνω στο αμερικανικό (λευκό) σχέδιο τερματισμού του πολέμου στη Γάζα, με τον Λευκό Οίκο να διαμηνύει ότι μια συμφωνία «είναι πολύ κοντά». Η είδηση προέκυψε από ανάρτηση του Μπαράκ Ράβιντ (Axios) την Κυριακή, που επικαλείται ανώτερο Αμερικανό αξιωματούχο· το δημοσίευμα επιβεβαιώνει ότι έγιναν απευθείας επαφές του ειδικού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ και του Τζάρεντ Κούσνερ με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου. Κρίσιμη προϋπόθεση παραμένει η συναίνεση της Χαμάς, η οποία μέχρι στιγμής λέει πως δεν έχει λάβει επίσημη πρόταση.
Τι είναι αυτό το «νέο» σχέδιο
Στον πυρήνα του βρίσκεται ένα πλαίσιο 21 σημείων που συνδέει άμεσα: (α) κατάπαυση του πυρός, (β) μαζική απελευθέρωση όλων των ομήρων μέσα στις πρώτες 48 ώρες, (γ) σταδιακή και επαληθεύσιμη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα, και (δ) μεταβατική διοίκηση/ασφάλεια με διεθνή συμμετοχή και χρηματοδοτούμενη ανοικοδόμηση από αραβικά κράτη. Το κείμενο —σύμφωνα με αραβικές και ισραηλινές πηγές που έχουν ενημερωθεί— σκιαγραφεί μεταβατικό σχήμα διοίκησης, χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα αναβίβασης της Παλαιστινιακής Αρχής, αλλά με «πολιτικό ορίζοντα» προς λύση δύο κρατών.
Η λογική των φάσεων θυμίζει το τρίπτυχο που είχε υιοθετηθεί στην (πλέον λήξασα) εκεχειρία Ιανουαρίου–Μαρτίου 2025: παύση πυρός, ανταλλαγές ομήρων/κρατουμένων, αναδιάταξη δυνάμεων και έναρξη ανοικοδόμησης. Εκείνο το μοντέλο κατέρρευσε στα μέσα Μαρτίου· αυτό φορτίζει τώρα τις απαιτήσεις για ισχυρότερο μηχανισμό επαλήθευσης.
Οι πολιτικοί ρόλοι και το «γιατί τώρα»
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε το Σάββατο (28/9) ότι «βλέπει πραγματική ευκαιρία» και ότι θέλει να «κλείσει» τη συμφωνία στη συνάντησή του με τον Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο. Ο αντιπρόεδρος JD Vance περιέγραψε τρεις στόχους: επιστροφή όλων των ομήρων, εξάλειψη της απειλής της Χαμάς και αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Ουάσιγκτον, μεσούσης της κλιμάκωσης στη Γάζα, επιδιώκει να κεφαλαιοποιήσει τη διπλωματική δυναμική με Ισραήλ και βασικούς αραβικούς εταίρους.
Στο Ισραήλ, ο Νετανιάχου εκπέμπει προσεκτική αισιοδοξία ότι «υπάρχει έδαφος» για συμφωνία που θα φέρει πίσω τους ομήρους και θα επιτρέψει στρατιωτική απομείωση στη Γάζα, αρκεί να μην υπονομεύεται ο τελικός στόχος «αδρανοποίησης της Χαμάς». Το πολιτικό του περιβάλλον, ωστόσο, βρίσκεται σε εσωτερική πίεση μεταξύ οικογενειών ομήρων, στρατιωτικής ηγεσίας και σκληροπυρηνικών εταίρων.
Από την πλευρά της, η Χαμάς μεταφέρει —μέσω δημοσίων δηλώσεων— ότι δεν έχει δει επίσημο κείμενο και επαναλαμβάνει απαιτήσεις για ολοκληρωτικό τερματισμό των επιχειρήσεων και πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ.
Τι ακριβώς προβλέπεται — με όσο γίνεται περισσότερες λεπτομέρειες
- Κατάπαυση του πυρός και απελευθερώσεις
Το σχέδιο ξεκινά με άμεση παύση πυρός και απελευθέρωση όλων των εναπομεινάντων ομήρων μέσα στις πρώτες 48 ώρες. Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ δεσμεύεται για αποφυλάκιση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων (λίστα υπό διαπραγμάτευση) και για σταδιακή άρση στρατιωτικής πίεσης. - Στρατιωτική αποκλιμάκωση – αποχώρηση
Προβλέπεται φάση-φάση απόσυρση από πυκνοκατοικημένες ζώνες, με σταθμούς επαλήθευσης, καθώς και ζώνες ασφαλείας που θα επιτηρούνται από διεθνή παρουσία (πολυεθνική δύναμη/παρατηρητές) ώστε να αποτραπεί ταχεία ανασυγκρότηση της Χαμάς. Δεν δημοσιοποιείται ακριβές χρονοδιάγραμμα, αλλά η φιλοσοφία είναι «η αποχώρηση να συμβαδίζει με την πρόοδο» στα υπόλοιπα σκέλη. - Μεταβατική διοίκηση και ασφάλεια
Το κείμενο μιλά για δίδυμη αρχιτεκτονική: διεθνής συνιστώσα (ασφάλεια/σταθεροποίηση) σε συνεργασία με παλαιστινιακό τεχνοκρατικό σχήμα που θα αναλάβει βασικές υπηρεσίες. Η τελική σχέση με την Παλαιστινιακή Αρχή δεν ορίζεται ρητά, όμως παραπέμπει σε διαδρομή πολιτικού ορίζοντα (σταδιακά βήματα προς λύση δύο κρατών). - Ανοικοδόμηση και χρηματοδότηση
Προβλέπεται πολυετής δέσμη ανοικοδόμησης με κύριους χρηματοδότες αραβικά κράτη του Κόλπου και διεθνείς θεσμοί. Η εκταμίευση θα «κλειδώνει» σε ορόσημα ασφάλειας/διακυβέρνησης ώστε τα έργα να μην υπονομεύονται από αναζωπύρωση συγκρούσεων. - Μηχανισμός επαλήθευσης και εγγυήσεων
Αν και δεν έχουν δημοσιοποιηθεί όλα τα τεχνικά παραρτήματα, διπλωματικές πηγές μιλούν για επιπέδωση ελέγχων (ανθρωπιστικά, ασφάλεια, πολιτικά βήματα) ώστε κάθε «δόση» παραχωρήσεων να συνοδεύεται από μετρήσιμα κριτήρια. Αυτό θεωρείται «μάθημα» από την εκεχειρία του Ιαν.–Μαρτ. 2025 που κατέρρευσε.
Την ώρα που γίνονται οι διαβουλεύσεις, οι επιχειρήσεις του Ισραήλ κλιμακώνονται στη Γάζα , με βαριές απώλειες και εκτεταμένο εκτοπισμό αμάχων. Η στρατιωτική ροή γεγονότων καθιστά επείγουσα μια παύση, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί αντίρροπες πιέσεις: η Ιερουσαλήμ θέλει να «κλειδώσει» στρατιωτικά κέρδη πριν από δεσμεύσεις, ενώ η Χαμάς διεκδικεί εγγυήσεις τερματισμού του πολέμου.
Τα «αγκάθια» που μπορούν να ανατρέψουν τη δυναμική
Πρώτον: ο πλήρης κατάλογος ανταλλαγών. Ο ακριβής αριθμός και τα ονόματα κρατουμένων που θα αποφυλακιστούν είναι συχνά σημείο ρήξης. Το Ισραήλ δεν θέλει απελευθερώσεις που θεωρεί «υψηλού ρίσκου», ενώ η Χαμάς απαιτεί μαζική κίνηση.
Δεύτερον: η τύχη της ηγεσίας της Χαμάς. Ισραηλινές διαρροές δείχνουν διάθεση για αμνηστία/έξοδο στελεχών υπό όρους για να «κλείσει ο κύκλος». Αλλά αυτό είναι πολιτικά τοξικό στο Ισραήλ και διχαστικό εντός Χαμάς.
Τρίτον: ποιος θα διοικήσει τη Γάζα «την επόμενη μέρα». Η συζήτηση για διεθνή δύναμη και τεχνοκρατική παλαιστινιακή διοίκηση έχει πολλές γκρίζες ζώνες: εντολή, σύνθεση, κανόνες εμπλοκής, σχέση με PA. Χωρίς σαφήνεια, η συμφωνία κινδυνεύει να «σταβλώσει» στην εφαρμογή.
Τέταρτον: ανθρωπιστικό κόστος και πρόσβαση βοήθειας. Ο υψηλός αριθμός θυμάτων και οι περιορισμοί πρόσβασης επιτείνουν διεθνή πίεση και αυξάνουν το πολιτικό κόστος μιας παρατεταμένης ενδιάμεσης φάσης.
Πέμπτον: το επικοινωνιακό κενό με τη Χαμάς. Αξιωματούχοι της οργάνωσης επαναλαμβάνουν δημοσίως ότι δεν τους έχει κατατεθεί το νέο πακέτο. Αν ισχύει, η «αισιοδοξία» Ουάσιγκτον–Ιερουσαλήμ μένει ανεξακρίβωτη μέχρι να υπάρξει επίσημη διαμεσολάβηση μέσω Κατάρ/Αιγύπτου.
Πώς φτάσαμε εδώ: από την εκεχειρία του Ιανουαρίου στη σημερινή παράθυρο ευκαιρίας
Η προσωρινή εκεχειρία 19 Ιανουαρίου–18 Μαρτίου 2025 έδειξε ότι συνδυαστικά πακέτα (παύση–όμηροι–αποχώρηση–ανοικοδόμηση) μπορούν να εφαρμοστούν για εβδομάδες, αλλά χωρίς στιβαρό μηχανισμό επιτήρησης και πολιτική «ομπρέλα», καταρρέουν. Η σημερινή απόπειρα «κλειδώματος» κοινής θέσης ΗΠΑ–Ισραήλ επιχειρεί να καλύψει αυτά τα κενά με πιο συγκεκριμένα βήματα και μεγαλύτερη αραβική συμμετοχή στη «μεθεπόμενη μέρα».
Τι σημαίνει «πολύ κοντά» πρακτικά
Στη διπλωματική γλώσσα, το «πολύ κοντά» συνήθως σημαίνει ότι οι δύο πλευρές έχουν συμφωνήσει σε αρχές και αλληλουχία και απομένουν λέξεις-κλειδιά (ρήτρες επαλήθευσης, διατύπωση για την «ολοκλήρωση του πολέμου», ορολογία αποχώρησης) που μπορούν να τινάξουν το κείμενο στον αέρα. Παράγοντες στην Ουάσιγκτον προειδοποιούν πως πάντα υπάρχουν τελευταίας στιγμής εμπλοκές — άρα η πρόοδος δεν πρέπει να θεωρηθεί τετελεσμένο μέχρι να υπάρξουν υπογραφές και μηχανισμός εφαρμογής.
Από όσα είναι γνωστά ως το πρωί της Δευτέρας 29/9, υπάρχει σαφής πολιτική σύγκλιση ΗΠΑ–Ισραήλ στο 21-σημείων πλαίσιο: εκεχειρία, απελευθέρωση ομήρων, σταδιακή αποχώρηση, μεταβατική διοίκηση/ασφάλεια και πακέτο ανοικοδόμησης. Το ερώτημα είναι αν και πότε η Χαμάς θα λάβει επίσημα το κείμενο και αν θα το αποδεχθεί χωρίς «γκρίζες» διατυπώσεις. Μέχρι τότε, ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζει να παράγει ανθρωπιστικό κόστος και να συσσωρεύει πολιτικό ρίσκο για όλους τους εμπλεκόμενους.
