Σε μια εποχή όπου οι παραδοσιακές μορφές εργασίας αντικαθίστανται από διαδικτυακές πλατφόρμες, η Σουηδία αποφασίζει να τραβήξει μια κάθετη γραμμή. Η χώρα που εδώ και δεκαετίες προωθεί το “σκανδιναβικό μοντέλο” στην αντιμετώπιση της πορνείας, κάνει το επόμενο βήμα: ποινικοποιεί τη ζωντανή ή προσωποποιημένη αγορά ψηφιακών σεξουαλικών υπηρεσιών, στοχεύοντας απευθείας στις πλατφόρμες όπως το OnlyFans.
Αυτός ο νόμος δεν αφορά μόνο το σουηδικό πλαίσιο. Ανοίγει μια πανευρωπαϊκή και ίσως παγκόσμια συζήτηση για το πού τελειώνει η ελευθερία του ατόμου και πού αρχίζει η κρατική προστασία απέναντι στην “ψηφιακή εκμετάλλευση”. Είναι πράγματι το OnlyFans ένα νέο όχημα για την εμπορευματοποίηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή αποτελεί έναν ασφαλέστερο, αυτόνομο τρόπο εργασίας για χιλιάδες γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ άτομα;
Η Σουηδία εφάρμοσε από το 1999 το λεγόμενο «Nordic Model»: δεν ποινικοποιεί την εργασία στο σεξ, αλλά την αγορά της. Δηλαδή ο πελάτης είναι ο παραβάτης και όχι ο εργαζόμενος/η εργαζόμενη. Το 2025, το πλαίσιο αυτό επεκτάθηκε στον ψηφιακό κόσμο, με νέο νόμο που εγκρίθηκε στη Βουλή (Riksdag) και τίθεται σε ισχύ από την 1η Ιουλίου 2025.
Σύμφωνα με το νέο νομοθετικό πλαίσιο:
- Ποινικοποιείται η αγορά εξατομικευμένου ή live σεξουαλικού περιεχομένου μέσω διαδικτύου (π.χ. “κατά παραγγελία” βίντεο ή ζωντανά shows στο OnlyFans).
- Οι πελάτες τέτοιων υπηρεσιών κινδυνεύουν με ποινή φυλάκισης έως 1 έτος.
- Όποιος διευκολύνει, μεσολαβεί ή κερδίζει οικονομικά από τέτοιες υπηρεσίες (π.χ. πλατφόρμες, διαχειριστές λογαριασμών, πρακτορεία) τιμωρείται με έως 4 έτη φυλάκισης.
- Εξαιρείται η μη προσωποποιημένη, τυπική πορνογραφία (όπως προ-ηχογραφημένα βίντεο σε ιστοσελίδες).
Ο Σουηδός Υπουργός Δικαιοσύνης, Gunnar Strömmer, δήλωσε ότι “οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε την εμπορευματοποίηση του σώματος με τα ίδια μέτρα είτε γίνεται σε φυσικό είτε σε ψηφιακό περιβάλλον”.
Οι αντιδράσεις των δημιουργών: «Μας στερούν την ασφαλέστερη μας επιλογή»
Η αντίδραση δεν άργησε να έρθει από τους ίδιους τους δημιουργούς περιεχομένου, που χαρακτηρίζουν το μέτρο αντιδραστικό και επικίνδυνο. Πολλοί εργαζόμενοι στο OnlyFans και παρόμοιες πλατφόρμες υποστηρίζουν ότι:
- Εργάζονται με ασφάλεια από το σπίτι, χωρίς σωματικό κίνδυνο ή άμεση επαφή με πελάτες.
- Έχουν αυτονομία, οικονομική ανεξαρτησία και πλήρη έλεγχο στην εικόνα και την ταυτότητά τους.
- Ο νέος νόμος δεν στοχεύει στην προστασία τους αλλά στην εξάλειψή τους από το “δημόσιο βλέμμα”, επισημαίνοντας την υποκρισία του κράτους που διατηρεί τη νομιμότητα της παραδοσιακής πορνογραφίας.
Η δημιουργός Emma Larsson ανέφερε σε διεθνή μέσα:
«Μας αφαιρούν τη μόνη ασφαλή επιλογή που είχαμε. Αντί να προστατεύουν, μας σπρώχνουν στη σκιά, στην παρανομία και στον κίνδυνο.»
Ο νέος νόμος αναδεικνύει ένα βαθύτερο ηθικό και νομικό ερώτημα: πού αρχίζει η προστασία και πού τελειώνει η πατερναλιστική παρέμβαση του κράτους;
- Είναι το OnlyFans μορφή “ψηφιακής πορνείας”; Ή μήπως πρόκειται για εθελοντική εργασία σεξουαλικού περιεχομένου, υπό συνθήκες πλήρους ελέγχου;
- Μπορεί το κράτος να ποινικοποιεί την επιθυμία; Το αν κάποιος θέλει να αγοράσει εξατομικευμένο υλικό – με συναίνεση – είναι πράξη εμπορίας ή απλά νέα μορφή αλληλεπίδρασης στον κυβερνοχώρο;
- Τι γίνεται με την τεχνολογική πρόοδο; Το μοντέλο OnlyFans προέκυψε ως απάντηση σε εκμεταλλευτικές βιομηχανίες πορνό. Ποινικοποιώντας το, μήπως επιστρέφουμε στις ίδιες επικίνδυνες δομές;
Η εφαρμογή του νόμου παρουσιάζει και πρακτικές προκλήσεις: Πώς θα αποδεικνύεται ότι ένα show ήταν “κατά παραγγελία”; Πώς θα εντοπίζονται οι πελάτες που πληρώνουν μέσω κρυπτονομισμάτων ή VPN; Πώς θα αντιδράσουν οι παγκόσμιες πλατφόρμες;
Η απόφαση της Σουηδίας δεν είναι μεμονωμένη. Σε όλη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις εξετάζουν αυστηρότερους κανονισμούς για την ψηφιακή σεξουαλική εργασία:
- Στη Γαλλία, ισχύει ήδη υποχρεωτικός έλεγχος ηλικίας για χρήστες σε ιστότοπους πορνό.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση μελετά ρυθμίσεις για deepfake πορνογραφία, ιδίως σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη.
- Στην Αγγλία και ΗΠΑ, οι πλατφόρμες υπόκεινται σε αυστηρές νομικές ευθύνες (SESTA/FOSTA) για οποιαδήποτε υποψία διακίνησης ή εκμετάλλευσης.
Κάποιοι αναλυτές, όπως από το The Economist, χαρακτηρίζουν το φαινόμενο “ψηφιακό πουριτανισμό” που επιστρέφει με άλλο προσωπείο — μέσω ηθικής αντίδρασης στις νέες μορφές επιβίωσης στη gig economy.
Η απόφαση της Σουηδίας να κηρύξει “πόλεμο” στην ψηφιακή σεξουαλική εργασία μέσω OnlyFans δεν είναι απλώς μια νομική ρύθμιση. Είναι ένα πολιτισμικό, ηθικό και ιδεολογικό ορόσημο, που ανοίγει τον δρόμο για αντίστοιχες νομοθεσίες στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν.
Υπάρχει πραγματική πρόθεση προστασίας ή μήπως πρόκειται για ακόμη ένα παράδειγμα θεσμικού ελέγχου των σωμάτων και της γυναικείας (και queer) σεξουαλικότητας; Θα διαφανεί τους επόμενους μήνες, καθώς θα φανεί αν οι εργαζόμενοι στο σεξ μετακινούνται στην παρανομία ή αν βρίσκουν νέα, ασφαλέστερα μονοπάτια.
Το βέβαιο είναι πως η συζήτηση για την ελευθερία στον ψηφιακό κόσμο μόλις ξεκίνησε – και αφορά όλους μας.
