Η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε ένα νέο, αβέβαιο κεφάλαιο, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες ενεργοποιούν από 1η Αυγούστου μια ριζικά αναθεωρημένη εμπορική πολιτική. Πρόκειται για μια χωρίς προηγούμενο δασμολογική επίθεση που αφορά σχεδόν κάθε χώρα του πλανήτη, με στόχο την “εμπορική απελευθέρωση των ΗΠΑ”, σύμφωνα με τις δηλώσεις της κυβέρνησης Τραμπ. Το νέο αυτό πλαίσιο έχει πυροδοτήσει ήδη σοβαρές αντιδράσεις σε διεθνές επίπεδο, ενώ οικονομολόγοι, επιχειρηματίες και θεσμικοί φορείς επιχειρούν να αποτιμήσουν τις επιπτώσεις και τα πιθανά σενάρια των επόμενων μηνών.
Το νέο αμερικανικό δόγμα: «Δασμοί για Όλους»
Από την 1η Αυγούστου, οι Ηνωμένες Πολιτείες εφαρμόζουν γενικευμένους δασμούς 10% σε όλες τις εισαγωγές από χώρες που δεν έχουν συνάψει ειδική εμπορική συμφωνία με την Ουάσινγκτον. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα ποσοστά εκτοξεύονται στο 25%, 35% ή και 50%, στοχεύοντας σε συγκεκριμένους κλάδους ή στρατηγικά προϊόντα.
Η νέα αυτή πολιτική φέρει την ονομασία “Liberation Day Tariffs” και προβάλλεται από τον Ντόναλντ Τραμπ ως μέτρο για την «αποδέσμευση της αμερικανικής οικονομίας από την εξάρτηση από ξένες εισαγωγές». Παρά τις ενστάσεις διεθνών αναλυτών και τις νομικές προσφυγές εντός ΗΠΑ, η κυβέρνηση επέμεινε πως η ημερομηνία ισχύος είναι αμετάκλητη.
Οι χώρες που πλήττονται περισσότερο
Το νέο πλαίσιο δεν κάνει διακρίσεις: από ανεπτυγμένες οικονομίες όπως η Ιαπωνία και η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέχρι αναδυόμενες όπως η Ινδία, Βραζιλία και Νότια Αφρική, όλες αντιμετωπίζουν προσαυξημένους δασμούς.
Ιδιαίτερα επιβαρυντική είναι η θέση χωρών που δεν είχαν προλάβει να διαπραγματευτούν διμερείς συμφωνίες πριν την καταληκτική ημερομηνία. Ενδεικτικά:
- Η Ινδία είδε να επιβάλλονται δασμοί 25% σε εισαγωγές, προκαλώντας ισχυρή αναταραχή στο χρηματιστήριο της Βομβάης και ειδικά στους τομείς φαρμάκων, αυτοκινήτων και τεχνολογίας.
- Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, αν και σύμμαχοι των ΗΠΑ, βρέθηκαν αιφνιδιαστικά στην «γκρίζα ζώνη» λόγω καθυστερημένων εμπορικών επαφών.
- Ακόμα και μικρές και ευάλωτες οικονομίες, όπως η Μαδαγασκάρη ή το Λεσότο, τίθενται στο στόχαστρο χωρίς δυνατότητα ελιγμών.
Οι χώρες που κατάφεραν να εξασφαλίσουν συμφωνίες (όπως ο Καναδάς) απολαμβάνουν δασμούς μόλις 15%-20%, ενώ κάποιες απέφυγαν εντελώς τους επιβαρυντικούς όρους — προσωρινά.
Οικονομικές επιπτώσεις: Κόστος για όλους
Παρά τους ισχυρισμούς της Ουάσινγκτον περί εθνικού συμφέροντος, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται ήδη σε κατάσταση έντασης. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προειδοποίησε ότι η πολιτική των ΗΠΑ αυξάνει την αβεβαιότητα και δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Αν και η παγκόσμια ανάπτυξη για το 2025 προβλέπεται στο 3%, αυτό το ποσοστό ενδέχεται να μειωθεί σημαντικά εάν οι εμπορικές ροές διαταραχθούν περαιτέρω.
Ειδικοί από την J.P. Morgan και το Tax Foundation εκτιμούν ότι ο μέσος Αμερικανός καταναλωτής θα επιβαρυνθεί κατά $1.270 το 2025 και έως $1.619 το 2026, μόνο από αυξήσεις τιμών που προκαλούνται από τους νέους δασμούς. Αν όμως οι δασμοί ακυρωθούν μέσω δικαστικών αποφάσεων, τα ποσά αυτά μειώνονται σημαντικά.
Το νομικό καθεστώς των δασμών παραμένει αμφισβητούμενο. Βασίζονται στο International Emergency Economic Powers Act (IEEPA), έναν νόμο που επιτρέπει στον Πρόεδρο να επιβάλει περιορισμούς σε περιόδους έκτακτης ανάγκης. Όμως, αρκετοί δικηγόροι και επιχειρηματίες θεωρούν ότι οι νέοι δασμοί ξεπερνούν το συνταγματικό όριο της εκτελεστικής εξουσίας.
Μια σημαντική απόφαση του Αμερικανικού Δικαστηρίου Εμπορίου (Μάιος 2025) ακύρωσε προσωρινά τους δασμούς ως υπέρβαση εξουσίας. Ωστόσο, το Υπουργείο Εμπορίου άσκησε έφεση, και η τελική απόφαση αναμένεται από το Ομοσπονδιακό Εφετείο, το οποίο ενδέχεται να κρίνει το μέλλον όχι μόνο της συγκεκριμένης πολιτικής, αλλά και του ίδιου του ρόλου του Προέδρου στην εμπορική πολιτική.
Οι βραχυπρόθεσμοι ωφελημένοι φαίνεται να είναι Αμερικανοί παραγωγοί που αντιμετωπίζουν μικρότερο ανταγωνισμό από φθηνότερα ξένα προϊόντα. Ειδικά στον κλάδο της χαλυβουργίας, γεωργίας και υφαντουργίας, παρατηρείται αναζωογόνηση της εγχώριας παραγωγής.
Ωστόσο, οι εισαγωγικές επιχειρήσεις, οι λιανέμποροι και τα νοικοκυριά επωμίζονται το μεγαλύτερο κόστος, μέσω αυξήσεων τιμών και ανατροπών στις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Παγκοσμίως, οι περισσότερες χώρες βλέπουν τα εμπορικά τους ισοζύγια να διαταράσσονται, τις εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ να συρρικνώνονται και τη νομισματική αστάθεια να επιστρέφει.
Η απόφαση των ΗΠΑ να ενεργοποιήσουν από την 1η Αυγούστου τους καθολικούς δασμούς σηματοδοτεί μια ιστορική καμπή στο παγκόσμιο εμπόριο. Πρόκειται όχι απλώς για έναν μονομερή εμπορικό πόλεμο, αλλά για μια απόπειρα επανακαθορισμού της θέσης της Αμερικής στο διεθνές οικονομικό σύστημα.
Το ερώτημα που προκύπτει δεν είναι μόνο εάν η συγκεκριμένη πολιτική θα επιτύχει τους στόχους της, αλλά αν ο υπόλοιπος κόσμος θα αντιδράσει ή θα προσαρμοστεί. Και το κυριότερο: πώς θα επηρεαστεί τελικά ο καταναλωτής.
Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι. Είτε για την εμπέδωση ενός νέου εμπορικού δόγματος είτε για την επιστροφή στη λογική της πολυμερούς συνεργασίας.
