Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα ακραίο φαινόμενο που βαφτίστηκε «ΚΛΕΩΝ» – έναν ισχυρό καύσωνα που δοκιμάζει όχι μόνο την αντοχή των πολιτών, αλλά και την ευελιξία της κρατικής μέριμνας για την προστασία της εργασίας. Οι θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 42 βαθμούς Κελσίου σε πολλές περιοχές, δεν αφήνουν περιθώρια αδράνειας. Η πολιτεία, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης, ενεργοποίησε ένα πακέτο μέτρων που αποσκοπεί στην προστασία της υγείας των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, δίνοντας έμφαση στην τηλεργασία και την αναδιοργάνωση του ωραρίου εργασίας. Το φαινόμενο, ωστόσο, εγείρει και ερωτήματα: είναι τα μέτρα αυτά επαρκή ή λειτουργούν ως προσωρινό «μπάλωμα» μιας ευρύτερης ανάγκης;
Το νέο πλαίσιο: Η αντίδραση του υπουργείου Εργασίας
Το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης αντέδρασε άμεσα με την έκδοση Υπουργικής Απόφασης, η οποία περιγράφει με σαφήνεια τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα για όσο διαρκούν οι ακραίες θερμοκρασίες. Στο επίκεντρο αυτών των ρυθμίσεων βρίσκονται δύο βασικές κατευθύνσεις: η ενίσχυση της τηλεργασίας και η οργάνωση του χρόνου εργασίας με ευέλικτο τρόπο.
Πιο συγκεκριμένα, για εργαζόμενους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (ηλικιωμένοι, άτομα με καρδιολογικά ή αναπνευστικά νοσήματα), συστήνεται —και σε πολλές περιπτώσεις επιβάλλεται— η εργασία εξ αποστάσεως, εφόσον η φύση του επαγγέλματος το επιτρέπει. Παράλληλα, δίνεται στους εργοδότες η δυνατότητα να αναπροσαρμόσουν το ωράριο εργασίας, μεταθέτοντας την έναρξη ή τη λήξη του, έτσι ώστε να αποφεύγεται η εργασία κατά τις ώρες αιχμής της θερμοκρασίας, δηλαδή από τις 12:00 έως τις 17:00.
Παύση εργασιών σε εξωτερικούς χώρους: Ένα μέτρο ανακούφισης
Από τα πλέον σημαντικά μέτρα είναι αυτό της υποχρεωτικής παύσης εργασιών για όσους εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους και εκτίθενται άμεσα στη θερμότητα. Οι εργοδότες οφείλουν να διακόπτουν κάθε χειρωνακτική εργασία σε εξωτερικούς χώρους όταν η θερμοκρασία ξεπερνά τους 40°C, ειδικά σε συνθήκες χαμηλής υγρασίας, ή όταν ο θερμικός δείκτης WBGT υπερβαίνει τα 32,2 – ένα όριο που αντιστοιχεί σε ιδιαίτερα επικίνδυνες συνθήκες για το ανθρώπινο σώμα.
Οι αθέατοι ήρωες του καύσωνα: Διανομείς υπό ακραίες συνθήκες
Ξεχωριστή θέση στη συζήτηση για την εργασία υπό καύσωνα έχουν οι διανομείς – οι άνθρωποι που μετακινούνται διαρκώς, κατά κύριο λόγο με δίκυκλα, και εκτίθενται άμεσα στον ήλιο και την άσφαλτο που πυρώνει. Οι εργαζόμενοι αυτοί συχνά στερούνται κλιματιζόμενων χώρων ανάπαυσης και αναγκάζονται να παραδίδουν παραγγελίες χωρίς διαλείμματα, σε ώρες όπου η θερμοκρασία φτάνει σε επικίνδυνα επίπεδα. Παρότι η απόφαση του υπουργείου προβλέπει υποχρεωτική παύση εργασιών από τις 12:00 έως τις 17:00 για χειρωνακτικές εργασίες σε εξωτερικούς χώρους, δεν υπάρχει πάντα σαφής εφαρμογή για τις πλατφόρμες διανομής ή για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Οι εργαζόμενοι στον τομέα του delivery καλούνται να συνεχίσουν την εργασία τους σε συνθήκες που αγγίζουν τα όρια της σωματικής εξάντλησης, με ελάχιστη θεσμική προστασία. Η απουσία ειδικής πρόβλεψης ή καθολικής εφαρμογής παύσης εργασιών τους καθιστά μια από τις πιο ευάλωτες επαγγελματικές ομάδες του καλοκαιριού. Οι συνδικαλιστικοί τους εκπρόσωποι τονίζουν την ανάγκη για ειδική νομοθετική κάλυψη, με έμφαση στη θερμική προστασία, τη δυνατότητα διακοπής εργασίας και την παροχή μέτρων δροσιάς και ενυδάτωσης.
Το μέτρο αυτό, αν και κρίσιμο, δημιουργεί πρακτικά προβλήματα σε κλάδους όπως οι κατασκευές, η γεωργία ή τα ναυπηγεία. Η επιβολή προστίμου ύψους 2.000 ευρώ ανά εργαζόμενο για μη συμμόρφωση, δείχνει την πρόθεση της πολιτείας να εφαρμόσει τα μέτρα με αυστηρότητα.
Η τηλεργασία, που καθιερώθηκε αναγκαστικά λόγω της πανδημίας, επανέρχεται τώρα ως εργαλείο προστασίας από τη θερμική καταπόνηση. Το υπουργείο προτρέπει τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν άμεσα την εξ αποστάσεως εργασία, για όσους το αντικείμενο επιτρέπει τέτοια ευελιξία. Το μέτρο αυτό προσφέρει ανακούφιση τόσο στους εργαζόμενους όσο και στην κοινωνία γενικότερα, μειώνοντας τις μετακινήσεις, την έκθεση σε θερμό περιβάλλον και τις πιθανότητες ατυχημάτων ή λιποθυμικών επεισοδίων κατά την εργασία.
Ωστόσο, αν και η πρόβλεψη είναι θετική, δεν είναι καθολικά υποχρεωτική, με αποτέλεσμα να παραμένει στη διακριτική ευχέρεια των εργοδοτών — κάτι που προκαλεί ανησυχία στους συνδικαλιστικούς φορείς.
Η νέα οδηγία επιτρέπει στους εργοδότες να αλλάζουν την ώρα έναρξης και λήξης της εργασίας, δίχως να χρειάζεται να καταχωρούνται οι αλλαγές άμεσα στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ, όπως συμβαίνει συνήθως. Το μέτρο αυτό έχει στόχο να μειώσει την έκθεση των εργαζομένων στις ώρες υψηλής θερμικής καταπόνησης και να προσφέρει ευελιξία. Ωστόσο, προκύπτουν ερωτήματα για το πώς θα διασφαλιστεί ότι αυτές οι αλλαγές δεν θα μετατραπούν σε ευκαιρία για εργοδοτική αυθαιρεσία.
Συνδικαλιστικές αντιδράσεις και κοινωνική διάσταση
Συνδικάτα όπως το Εργατικό Κέντρο Αθήνας εξέφρασαν την έντονη ανησυχία τους, τονίζοντας ότι τα μέτρα καλύπτουν κυρίως «γραφειοκρατικές» πτυχές και όχι την ουσία της προστασίας των εργαζομένων. Ζητούν πιο ρητές, καθολικές και μόνιμες ρυθμίσεις σε περιόδους ακραίων θερμοκρασιών.
Παράλληλα, τίθεται και το ζήτημα της μακροπρόθεσμης προσαρμογής της αγοράς εργασίας στην εποχή της κλιματικής κρίσης: Χρειαζόμαστε νέο εργατικό δίκαιο; Είναι επαρκής η σημερινή προστασία; Οι καύσωνες δεν είναι πλέον σπάνιοι και εποχικοί – είναι μέρος της νέας πραγματικότητας.
Ο καύσωνας «ΚΛΕΩΝ» δεν είναι απλώς ένα ακραίο φαινόμενο καιρικό — είναι ένα κοινωνικό και εργασιακό τεστ. Το κράτος δείχνει πρόθεση να ανταποκριθεί με στοχευμένα μέτρα, όπως η τηλεργασία και η διακοπή εξωτερικών εργασιών, όμως η αποτελεσματικότητα αυτών εξαρτάται από την εφαρμογή τους στην πράξη. Η πρόκληση είναι διπλή: αφενός να προστατευθούν οι εργαζόμενοι σε πραγματικό χρόνο, και αφετέρου να χτιστεί μια νέα εργασιακή κουλτούρα, με σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο.
Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν θα ξαναβρεθούμε μπροστά σε παρόμοιες κρίσεις, αλλά πόσο έτοιμοι θα είμαστε να τις διαχειριστούμε, με μέτρα που θα είναι όχι προσωρινά και αντιδραστικά, αλλά προνοητικά, δίκαια και λειτουργικά.
