Η αγορά εργασίας στην Ελλάδα εισέρχεται σε μια νέα φάση με το υπό διαβούλευση εργασιακό νομοσχέδιο που παρουσίασε το Υπουργείο Εργασίας. Η κυβέρνηση προβάλλει το σχέδιο ως ένα «τολμηρό βήμα εκσυγχρονισμού» που αποσκοπεί στην ευελιξία, στην απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών και στην καλύτερη προσαρμογή των επιχειρήσεων στις ανάγκες της σύγχρονης οικονομίας. Ωστόσο, η αντιπολίτευση, τα εργατικά σωματεία και αρκετοί ειδικοί επισημαίνουν τους σοβαρούς κινδύνους που κρύβει για τα δικαιώματα των εργαζομένων και τις συνθήκες εργασίας. Η πιο συζητημένη ρύθμιση αφορά τη δυνατότητα απασχόλησης έως και 13 ώρες ημερησίως από τον ίδιο εργοδότη, γεγονός που έχει προκαλέσει αντιδράσεις και έντονο δημόσιο διάλογο.
Οι σημαντικότερες αλλαγές
Το «13ωρο» στην πράξη
Το σημείο που έχει πυροδοτήσει τις περισσότερες αντιδράσεις είναι η πρόβλεψη ότι ένας εργαζόμενος μπορεί να απασχολείται μέχρι και 13 ώρες την ημέρα από τον ίδιο εργοδότη. Μέχρι τώρα, η δυνατότητα 13ώρης εργασίας υπήρχε μόνο εφόσον ο εργαζόμενος είχε δεύτερη απασχόληση σε άλλον εργοδότη. Πλέον, αρκεί μια συμφωνία μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη για να εφαρμοστεί αυτό το μοντέλο.
Το νομοσχέδιο προβλέπει ως ελάχιστο όριο ενδιάμεσης ανάπαυσης τις 11 ώρες ανάμεσα σε δύο διαδοχικές εργάσιμες ημέρες. Οι υπερωρίες πέραν του βασικού οκταώρου αμείβονται με προσαυξήσεις: 20% για την 9η και 10η ώρα (υπερεργασία) και 40% για τις ώρες πέραν της 10ης. Παράλληλα, τίθενται ανώτατα όρια στον εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας, τα οποία δεν μπορούν να ξεπεράσουν τις 48 ώρες κατά μέσο όρο, όπως ορίζει το ευρωπαϊκό δίκαιο. Παρ’ όλα αυτά, οι εργαζόμενοι φοβούνται πως αυτή η πρόβλεψη, χωρίς αυστηρούς ελέγχους, μπορεί να οδηγήσει σε υπερεκμετάλλευση.
Ευέλικτα ωράρια και τετραήμερη εργασία
Μια από τις βασικές καινοτομίες είναι η δυνατότητα διευθέτησης του χρόνου εργασίας. Οι εργαζόμενοι, κατόπιν συμφωνίας με τον εργοδότη, μπορούν να εργάζονται περισσότερες ώρες κάποιες ημέρες και λιγότερες άλλες, χωρίς μεταβολή στις μηνιαίες αποδοχές τους. Ενδεικτικά, μπορεί να εφαρμοστεί το μοντέλο της τετραήμερης εργασίας με 10 ώρες απασχόληση ημερησίως. Η κυβέρνηση τονίζει ότι αυτή η δυνατότητα προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στον εργαζόμενο για να οργανώνει τον προσωπικό του χρόνο. Αντίθετα, οι επικριτές θεωρούν ότι υπονομεύει το οκτάωρο και ενδέχεται να δημιουργήσει έντονη κόπωση χωρίς αντίστοιχα οφέλη.
Κατάτμηση αδείας και fast-track προσλήψεις
Μία άλλη ρύθμιση αφορά την ετήσια άδεια, η οποία πλέον επιτρέπεται να κατανέμεται σε περισσότερα από δύο διαστήματα, έπειτα από κοινή συμφωνία. Αυτό αναμένεται να διευκολύνει ιδίως επιχειρήσεις με έντονη εποχικότητα ή απρόβλεπτες ανάγκες.
Παράλληλα, εισάγεται η δυνατότητα ταχείας πρόσληψης μέσω ψηφιακής αναγγελίας, ακόμη και μέσω εφαρμογής στο κινητό. Οι εργοδότες μπορούν να δηλώνουν προσλήψεις για απασχόληση έως δύο ημερών σε λιγότερο από πέντε λεπτά. Αντίστοιχες διαδικασίες θα ισχύουν για τις αποχωρήσεις. Αυτές οι fast-track διαδικασίες κρίνονται από την κυβέρνηση ως «ανάσα» για τις επιχειρήσεις, αλλά εργατολόγοι επισημαίνουν τον κίνδυνο καταστρατήγησης δικαιωμάτων και ελλιπούς τεκμηρίωσης.
Ψηφιοποίηση και κάρτα εργασίας
Το νέο πλαίσιο επιχειρεί να μειώσει τη γραφειοκρατία καταργώντας μια σειρά από έντυπα και υποχρεώσεις (π.χ. Ε4, Ε11), ενώ προωθεί τη γενικευμένη χρήση της ψηφιακής κάρτας εργασίας. Ειδικά για εργαζόμενους με κυλιόμενα ωράρια, προβλέπεται ευελιξία στην προσέλευση, με δυνατότητα χρονικής απόκλισης έως 120 λεπτών. Η κάρτα καταγράφει σε πραγματικό χρόνο την έναρξη και τη λήξη του ωραρίου, δίνοντας θεωρητικά τη δυνατότητα ελέγχου τυχόν παραβάσεων. Ωστόσο, παραμένει το ερώτημα εάν το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας έχει την αναγκαία υποδομή και προσωπικό για να διαχειριστεί αυτούς τους ελέγχους.
Οι αντιδράσεις υπήρξαν άμεσες. Η αντιπολίτευση κάνει λόγο για «εργασιακή απορρύθμιση» και καταγγέλλει προσπάθεια νομιμοποίησης της υπερεκμετάλλευσης. Εργατικά σωματεία ετοιμάζουν κινητοποιήσεις, εκτιμώντας ότι το νέο πλαίσιο μετατρέπει τον εργαζόμενο σε «λάστιχο» και θέτει υπό αμφισβήτηση θεμελιώδη δικαιώματα.
Παράλληλα, επιστημονικές φωνές προειδοποιούν για τις συνέπειες στην υγεία. Η καθηγήτρια Ιατρικής Αθηνά Λινού επισήμανε δημόσια ότι η επέκταση της βάρδιας σε 13 ώρες ειδικά σε κλάδους με έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες (π.χ. βιομηχανία) ενδέχεται να αυξήσει τον κίνδυνο σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος, λόγω παρατεταμένης σωματικής και ψυχικής καταπόνησης.
Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη για ευελιξία και στην κατοχύρωση της εργασιακής αξιοπρέπειας. Εισάγει ρυθμίσεις που ανταποκρίνονται σε σύγχρονες πρακτικές, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει τον δρόμο για αλλαγές που μπορούν να λειτουργήσουν εις βάρος των εργαζομένων, εφόσον δεν υπάρξουν σαφείς εγγυήσεις και αυστηροί έλεγχοι.
Η εξέλιξη αυτής της μεταρρύθμισης δεν θα κριθεί μόνο από το τι γράφει το νομοσχέδιο, αλλά κυρίως από τον τρόπο εφαρμογής του στην πράξη. Το επόμενο διάστημα, καθώς το σχέδιο νόμου περνά στη δημόσια διαβούλευση και σταδιακά στη Βουλή, θα αποκαλυφθεί εάν η πολιτεία έχει πράγματι την πρόθεση και τη δυνατότητα να προστατεύσει τον εργαζόμενο ή αν τελικά θα επικρατήσει ένα νέο μοντέλο εργασίας με λιγότερα δικαιώματα και περισσότερες υποχρεώσεις.
