Το Νεπάλ βρέθηκε αντιμέτωπο με τη σοβαρότερη κοινωνικοπολιτική αναταραχή των τελευταίων δεκαετιών. Μαζικές διαδηλώσεις νεολαίας —που ξεκίνησαν ως αντίδραση στην απαγόρευση μεγάλων πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης και κλιμακώθηκαν σε αντι-διαφθορά κίνημα— οδήγησαν σε δεκάδες νεκρούς, παραίτηση του πρωθυπουργού και τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης με επικεφαλής τη Σουσίλα Κάρκι, την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό της χώρας. Οι αρχές έχουν θέσει εκλογές για τις 5 Μαρτίου, ενώ η κοινωνία μετρά απώλειες και αναζητά διέξοδο.
Τι προκάλεσε την έκρηξη
Η αφορμή δόθηκε από κυβερνητική απαγόρευση σε δεκάδες πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, κίνηση που ερμηνεύτηκε ως προσπάθεια φίμωσης της κριτικής για νεποτισμό και διαφθορά. Η οργή διογκώθηκε σε ένα πλατύ νεανικό μέτωπο («Gen Z»), με βασικό αίτημα τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και την άρση των περιορισμών. Παράλληλα, η καθίζηση των ευκαιριών για τους νέους και η ευρύτερη οικονομική δυσπραγία λειτούργησαν ως πολλαπλασιαστές της έντασης.
Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν κυρίως στην Κατμαντού και εξαπλώθηκαν γρήγορα. Συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας, εκτεταμένοι εμπρησμοί και στόχευση συμβολικών κτιρίων (όπως το κοινοβούλιο και το ανώτατο δικαστήριο) σημάδεψαν τις πιο βίαιες ημέρες. Το υπουργείο Υγείας ανέβασε τον απολογισμό στους τουλάχιστον 72 νεκρούς και πάνω από 2.100 τραυματίες — αριθμοί που συνιστούν αιματηρό ορόσημο για τη σύγχρονη ιστορία του Νεπάλ.
Θεσμικός σεισμός και νέα υπηρεσιακή ηγεσία
Μέσα στο χάος, ο τότε πρωθυπουργός Κ. Π. Σάρμα Όλι παραιτήθηκε. Η προεδρία όρισε υπηρεσιακή πρωθυπουργό τη Σουσίλα Κάρκι, πρώην ανώτατη δικαστικό, που ορκίστηκε και προχώρησε στη στελέχωση μεταβατικού υπουργικού συμβουλίου. Αποστολή της είναι να αποκαταστήσει την τάξη, να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές στις 5 Μαρτίου και να υλοποιήσει πακέτο άμεσων μέτρων για τα θύματα (αποζημιώσεις στις οικογένειες των νεκρών και δωρεάν περίθαλψη για τους τραυματίες).
Ασφάλεια και κράτος δικαίου υπό πίεση
Η ένταση προκάλεσε κρίσιμες ρωγμές στην ασφάλεια: χιλιάδες κρατούμενοι απέδρασαν από φυλακές ανά την επικράτεια μέσα στις ταραχές, με τις αρχές να παραδέχονται ότι περισσότεροι από 12.500 παραμένουν ασύλληπτοι. Η επαναφορά της τάξης επιβαρύνει σημαντικά ένα ήδη πιεσμένο κράτος δικαίου και αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα της υπηρεσιακής κυβέρνησης.
Το κίνημα είχε έντονα νεανικό χαρακτήρα και αξιοποίησε δικτυακά εργαλεία και ομάδες πολιτών για την οργάνωση και τις πολιτικές του προτάσεις. Μεταξύ των προσώπων και φορέων που βρέθηκαν στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου ήταν και ακτιβιστές της οργάνωσης Hami Nepal, οι οποίοι ήρθαν σε πρώτο πλάνο καθώς οι διαδηλώσεις μετεξελίχθηκαν σε πολιτική αλλαγή.
Κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις
Πέρα από τον ανθρώπινο φόρο αίματος, οι ζημιές σε δημόσια κτίρια και υποδομές επιβραδύνουν την παροχή υπηρεσιών. Ο τουρισμός —ζωτικής σημασίας για την οικονομία— υπέστη ισχυρό πλήγμα, με τις πρώτες ενδείξεις να δείχνουν πτώση αφίξεων γύρω στο 30%, ενώ παραγωγές και εκδηλώσεις αναβάλλονται ή ακυρώνονται. Η επιβάρυνση στα εισοδήματα, ειδικά για τους μικρομεσαίους και όσους εξαρτώνται από την τουριστική κίνηση, αναμένεται να συνεχιστεί βραχυπρόθεσμα.
Το πένθος και το αίτημα για κάθαρση
Στην Κατμαντού τελέστηκαν δημόσιες κηδείες για πολλά από τα θύματα, με συγγενείς να μιλούν για «χαμένες αλλά ηρωικές ζωές» και με σαφές αίτημα να αποδοθούν ευθύνες και να υπάρξει πραγματική θεσμική κάθαρση. Οι εικόνες από το Πασουπατινάθ κατέστησαν το πένθος και την αξιοπρέπεια των οικογενειών σύμβολα μιας χώρας που ζητά αλλαγή.
Το «ξέσπασμα της Gen Z» στο Νεπάλ δεν ήταν μια στιγμιαία έκρηξη θυμού· συμπύκνωσε χρόνια απογοήτευσης για μια γενιά που αισθάνεται αποκλεισμένη από ευκαιρίες και θεσμούς. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση Κάρκι έχει ελάχιστο χρόνο και πολύ δύσκολες αποστολές: αποκατάσταση της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης, μέτρα κατά της διαφθοράς με πραγματικά δόντια, στήριξη των πληγέντων και αξιόπιστη εκλογική διαδικασία στις 5 Μαρτίου. Αν οι δεσμεύσεις μεταφραστούν σε απτές πράξεις, η κρίση ίσως αποδειχθεί αφετηρία θεσμικής αναγέννησης. Διαφορετικά, ο κύκλος της οργής θα παραμείνει ανοιχτός.
