Δέκα χρόνια μετά τον τραγικό θάνατο του Βαγγέλη Γιακουμάκη, η υπόθεσή του συνεχίζει να συγκλονίζει την ελληνική κοινωνία. Ο χώρος πολιτισμού «Σημείο» παρουσιάζει τη θεατρική παράσταση «ΟΜΕΡΤΑ», ένα έργο βασισμένο σε έρευνα επτά μηνών, που επιχειρεί να φωτίσει την ιστορία του μέσα από τη δύναμη του θεάτρου ντοκουμέντο.
Η υπόθεση που συγκλόνισε το πανελλήνιο
Στις 6 Φεβρουαρίου 2015, ο Βαγγέλης Γιακουμάκης εξαφανίζεται από τη σχολή του στα Ιωάννινα. Η αγωνία κορυφώνεται καθώς οι έρευνες της αστυνομίας ξεκινούν, ενώ η υπόθεση λαμβάνει τεράστια δημοσιότητα. Στη διάρκεια των εβδομάδων που ακολουθούν, έρχονται στο φως μαρτυρίες για την κακοποίηση που είχε υποστεί, σε ένα κλίμα σιωπής και φόβου, που χαρακτηρίζεται από τη νοοτροπία της «ομερτά». Στις 15 Μαρτίου 2015, το σώμα του εντοπίζεται 800 μέτρα μακριά από τη σχολή του, βυθίζοντας τη χώρα στη θλίψη.
Το θέατρο ως φορέας μνήμης
Η θεατρική παράσταση «ΟΜΕΡΤΑ» χρησιμοποιεί τη δύναμη του ντοκιμαντέρ θεάτρου για να παρουσιάσει με σεβασμό τα πραγματικά γεγονότα, συνδυάζοντας αληθινά στοιχεία με στοιχεία μυθοπλασίας. Μέσα από την παράσταση, το κοινό καλείται να προβληματιστεί για τη βία μεταξύ των νέων και την ανάγκη καταπολέμησης της σιωπής που καλύπτει τέτοια περιστατικά.
Ο δημιουργός του έργου, Γιάννης Μπλέτας, αναφέρει πως η έμπνευσή του προήλθε από τη βαθιά επιθυμία να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη του Βαγγέλη. «Η ιστορία του μάς σημάδεψε όλους. Ο Βαγγέλης έγινε ο Βαγγέλης όλων μας. Η δημιουργία αυτής της παράστασης είναι το ελάχιστο που μπορούσαμε να κάνουμε για να τιμήσουμε τη μνήμη του», σημειώνει.
Μια έρευνα επτά μηνών
Η προετοιμασία του έργου ήταν απαιτητική και ευαίσθητη. Ο Γιάννης Μπλέτας ξεκίνησε την έρευνα μέσα από αρχειακό υλικό, εκπομπές και δημοσιεύματα. Όμως, δεν αρκέστηκε σε αυτό. Ήρθε σε επαφή με την οικογένεια του Βαγγέλη, συζήτησε μαζί τους, άκουσε τις αναμνήσεις τους και πήρε τη συγκατάθεσή τους για να προχωρήσει. «Οι γονείς του Βαγγέλη με συγκίνησαν βαθιά. Με ευχαρίστησαν για την πρωτοβουλία, ενώ στην πραγματικότητα εγώ έπρεπε να τους ευχαριστήσω που μου εμπιστεύτηκαν την ιστορία του γιου τους», αναφέρει.
Μυθοπλασία και πραγματικότητα: Μια ισορροπία ευθύνης
Το θέατρο ντοκουμέντο έχει ως βασικό του γνώρισμα την αλήθεια των γεγονότων. Ωστόσο, η θεατρική δραματουργία απαιτεί μια προσεκτική ισορροπία. Στην «ΟΜΕΡΤΑ», ο Βαγγέλης αποτελεί το μοναδικό πραγματικό πρόσωπο, ενώ οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι μυθοπλαστικοί, βασισμένοι όμως σε πραγματικές καταστάσεις. Η επιλογή αυτή έγινε ώστε η παράσταση να διατηρήσει την εγκυρότητα των γεγονότων, χωρίς να αναπαράγει άμεσα πρόσωπα και καταστάσεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν προσβλητικές ή επιθετικές.
«Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να μην εκληφθεί η παράσταση ως εκμετάλλευση της τραγωδίας. Περίμενα 10 χρόνια, ώστε να υπάρχει η απαραίτητη απόσταση από τα γεγονότα. Δεν θέλαμε να προσβάλουμε τη μνήμη του, αλλά ούτε να αναπαράγουμε εικόνες βίας. Ο στόχος μας είναι να ανοίξουμε έναν διάλογο για το bullying και τις σιωπηρές συνενοχές που το συνοδεύουν», τονίζει ο Μπλέτας.
Το μήνυμα της παράστασης
Με το βλέμμα στραμμένο στη σημερινή πραγματικότητα, η παράσταση δεν αρκείται σε μια αναπαράσταση των γεγονότων, αλλά θέτει ένα καίριο ερώτημα: Δέκα χρόνια μετά, έχει αλλάξει κάτι;
Δυστυχώς, η απάντηση δεν είναι αισιόδοξη. Οι περιπτώσεις ακραίων συμπεριφορών βίας συνεχίζουν να πληθαίνουν στα σχολεία και τις κοινωνικές δομές. Το έργο επιχειρεί να αφυπνίσει το κοινό, να ενθαρρύνει τους νέους να μιλούν και να σπάσουν τη σιωπή. «Ο Βαγγέλης μπορεί να μην μίλησε, αλλά η σιωπή του ήταν εκκωφαντική. Εμείς πρέπει να μιλήσουμε», υπογραμμίζει ο δημιουργός.
Νεότερες εξελίξεις: Το νομικό και κοινωνικό αποτύπωμα
Δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του Βαγγέλη Γιακουμάκη, η υπόθεση εξακολουθεί να απασχολεί την ελληνική κοινωνία. Παρόλο που η δικαιοσύνη έχει ήδη επιβάλει ποινές σε όσους κρίθηκαν υπεύθυνοι για τις πράξεις εκφοβισμού, το bullying και η ψυχολογική βία παραμένουν ανοιχτές πληγές στην κοινωνία. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως τα περιστατικά εκφοβισμού σε σχολικά και πανεπιστημιακά περιβάλλοντα δεν έχουν μειωθεί σημαντικά, ενώ η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις πανευρωπαϊκά όσον αφορά τα περιστατικά σχολικής βίας.
Η περίπτωση του Βαγγέλη Γιακουμάκη έγινε σημείο αναφοράς και αφορμή για συζητήσεις σχετικά με την προστασία των θυμάτων εκφοβισμού, την αυστηροποίηση των νόμων και την ανάγκη για ουσιαστική εκπαίδευση σχετικά με τα δικαιώματα των νέων. Παρά τις προσπάθειες, η σιωπή της «ομερτά» εξακολουθεί να σκεπάζει πολλές περιπτώσεις, αποδεικνύοντας ότι ο δρόμος για τη δικαιοσύνη και την πρόληψη είναι ακόμα μακρύς.
Η παράσταση «ΟΜΕΡΤΑ» δεν είναι μόνο ένας φόρος τιμής στον Βαγγέλη, αλλά και μια υπενθύμιση πως η αλλαγή έρχεται μόνο όταν μιλάμε. Γιατί η σιωπή, κάποιες φορές, μπορεί να είναι η πιο δυνατή κραυγή.
