Σε μια περίοδο που η κοινωνία αναζητά απεγνωσμένα φωνές αλήθειας και διαφάνειας, μια υπόθεση που ήρθε στο φως αποκαλύπτει πως, αντί για επιβράβευση, η ειλικρίνεια μπορεί να επιφέρει διώξεις. Η Παρασκευή Τυχεροπούλου, υπάλληλος του ΟΠΕΚΕΠΕ και μάρτυρας-κλειδί σε μια από τις σημαντικότερες έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για σκάνδαλο εκατομμυρίων ευρώ από καταχρηστικές επιδοτήσεις, τιμωρήθηκε με στέρηση μισθού. Όχι επειδή αποδείχθηκε ότι είπε ψέματα ή παραβίασε τον νόμο, αλλά επειδή τόλμησε να μιλήσει.
Η υπόθεση αυτή δεν είναι απλώς μια εσωτερική διαμάχη σε έναν δημόσιο οργανισμό. Είναι μια υπενθύμιση του πόσο εύθραυστα είναι τα θεμέλια της λογοδοσίας, όταν αυτοί που αποκαλύπτουν την αλήθεια καταλήγουν κατηγορούμενοι.
Η ιστορία πίσω από την πειθαρχική ποινή
Στις 2 Μαΐου, η νέα διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ επέβαλε ποινή στέρησης μισθού για 20 ημέρες στην Παρασκευή Τυχεροπούλου, με το αιτιολογικό ότι προέβη σε «παράβαση υποχρέωσης εχεμύθειας» και επέδειξε «ανάξια για υπάλληλο συμπεριφορά». Η ποινή, ωστόσο, της επιδόθηκε μόλις στις 8 Ιουλίου μέσω δικαστικού επιμελητή, σε μια κίνηση που, όπως δηλώνει η ίδια και ο νομικός της εκπρόσωπος, έγινε εσκεμμένα καθυστερημένα, ώστε να περιοριστεί η δημόσια απήχηση και η αντίδραση.
Πώς φτάσαμε όμως σε αυτό το σημείο;
Η Τυχεροπούλου δεν είναι μια απλή υπάλληλος. Το καλοκαίρι του 2020, στο πλαίσιο των καθηκόντων της στον οργανισμό, πραγματοποίησε στοχευμένο έλεγχο σε 99 ΑΦΜ για ύποπτες αγροτικές ενισχύσεις. Τα ευρήματα του ελέγχου, όπως προκύπτει από τα έγγραφα που έχουν διαβιβαστεί στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ανέδειξαν σοβαρές παρατυπίες: κοινοτικά κονδύλια φαίνεται πως είχαν καταβληθεί σε πρόσωπα που δεν πληρούσαν τα κριτήρια, σε εκτάσεις ανύπαρκτες, ή σε παραγωγούς-φαντάσματα.
Αντί όμως η έκθεσή της να αποτελέσει το έναυσμα για πλήρη διερεύνηση και κάθαρση, αποτέλεσε την αφετηρία διώξεων εναντίον της.
Η «ποινικοποίηση» της διαφάνειας
Το κλίμα εντός του ΟΠΕΚΕΠΕ άλλαξε ριζικά. Όπως κατήγγειλε η ίδια, άρχισε να αντιμετωπίζει πρωτοφανή εμπόδια: της αφαιρέθηκε η πρόσβαση στο γραφείο και σε αρχεία, άλλαξαν κλειδαριές, έλαβαν χώρα στοχευμένοι έλεγχοι στις κινήσεις της, ενώ της ζητήθηκε να παραδώσει υλικό ερευνών που ήδη είχε διαβιβαστεί σε ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η προηγούμενη διοίκηση του οργανισμού – και συγκεκριμένα ο τέως πρόεδρος Κυριάκος Μπαμπασίδης – κινήθηκε πειθαρχικά εναντίον της, με τις ίδιες κατηγορίες που επικαλείται και η παρούσα διοίκηση. Η διαφορά είναι πως τώρα επιβλήθηκε η ποινή: 20 μέρες στέρηση μισθού, για «παραβίαση της εχεμύθειας», όταν η ίδια δηλώνει πως όλα όσα ανέφερε ήταν καταγεγραμμένα σε επίσημα πορίσματα.
Η στάση του οργανισμού προκαλεί εύλογα ερωτήματα: η παραβίαση εχεμύθειας συνιστά πράξη καταδικαστέα όταν αφορά τη δημοσιοποίηση απορρήτων στοιχείων προς ίδιο όφελος ή τρίτους. Όταν όμως τα δεδομένα αυτά έχουν ήδη διαβιβαστεί σε Εισαγγελικές Αρχές και χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση διαφθοράς, ποιος ακριβώς θίγεται;
Η απάντηση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και οι πολιτικές διαστάσεις
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, της οποίας η Τυχεροπούλου είναι επισήμως συνεργάτιδα, φέρεται να έχει ήδη λάβει γνώση της πειθαρχικής ποινής. Η υπόθεση εμπίπτει στο πλαίσιο έρευνας για κακοδιαχείριση κοινοτικών πόρων και η μάρτυρας έχει προστατευόμενο ρόλο. Η απόφαση του ΟΠΕΚΕΠΕ μπορεί, εν δυνάμει, να συνιστά παραβίαση του ευρωπαϊκού καθεστώτος προστασίας μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, κάτι που δύναται να προκαλέσει ακόμα και θεσμικό σφάλμα εκ μέρους της ελληνικής Πολιτείας.
Παράλληλα, βουλευτές της αντιπολίτευσης αναμένεται να φέρουν το θέμα στη Βουλή, ζητώντας από την κυβέρνηση να τοποθετηθεί. Η στάση που θα κρατήσει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα αποτελέσει βαρόμετρο για την πολιτική βούληση ως προς την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος στη χώρα μας.
Η τιμωρία μιας γυναίκας που επέλεξε να μιλήσει, να ελέγξει και να καταγγείλει, δεν αποτελεί απλώς ένα πειθαρχικό γεγονός. Είναι μια ηχηρή προειδοποίηση προς όσους σκέφτονται να σηκώσουν κεφάλι σε μηχανισμούς σιωπής. Όταν η αλήθεια οδηγεί στην απομόνωση, στην επαγγελματική εξόντωση και στην ποινικοποίηση της υπηρεσιακής συνέπειας, τότε η δημοκρατία παύει να προστατεύει τους έντιμους.
Σε μια χώρα όπου η διαφθορά παραμένει βαθιά ριζωμένη, η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος είναι το ελάχιστο που οφείλει να εγγυάται το κράτος. Το τίμημα που πληρώνει σήμερα η Παρασκευή Τυχεροπούλου μπορεί να γίνει το σύμβολο μιας στροφής προς το φως — ή να μείνει μια ακόμη σκιερή σελίδα σε έναν φάκελο που όλοι θα προτιμούσαν να ξεχάσουν.
