Μια από τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές κυρώσεις που έχει επιβληθεί ποτέ στην Ελλάδα στον τομέα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκαλώντας έντονους τριγμούς στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και ανησυχία στους κόλπους των αγροτών.
Με απόφαση της Κομισιόν, η οποία δημοσιεύθηκε στις 11 Ιουνίου στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. (Εκτελεστική Απόφαση 2025/1147), επιβάλλεται στην Ελλάδα δημοσιονομική διόρθωση ύψους 392.195.733 ευρώ για παρατυπίες και σοβαρές αδυναμίες που εντοπίστηκαν στον Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων – γνωστό ως ΟΠΕΚΕΠΕ – την περίοδο από το 2016 έως το 2023.
Η απόφαση έρχεται έπειτα από πολυετή ελέγχους της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) και επιτροπών της Κομισιόν που διερεύνησαν τη διαχείριση αγροτικών ενισχύσεων στην Ελλάδα. Τα ευρήματα κατέδειξαν δομικά προβλήματα, ελλιπείς ελέγχους, ανεπαρκή επιτόπια εποπτεία και – σε αρκετές περιπτώσεις – συστηματική καταστρατήγηση των κριτηρίων καταβολής επιδοτήσεων.
Οι ελλείψεις που «ξεχείλισαν το ποτήρι»
Η Κομισιόν εντόπισε πλήθος προβλημάτων στον μηχανισμό διανομής των αγροτικών επιδοτήσεων:
- Ελλείψεις στους διοικητικούς και επιτόπιους ελέγχους: Σύμφωνα με το πόρισμα, δεν υπήρξε επαρκής διασταύρωση των δηλώσεων καλλιέργειας ή χρήσης γης από τους παραγωγούς, ενώ πολλές πληρωμές έγιναν χωρίς να έχουν διαπιστωθεί επακριβώς τα φυσικά χαρακτηριστικά των εκτάσεων.
- Ανακριβή στοιχεία για βοσκοτόπια: Υπήρξαν περιπτώσεις όπου δηλώθηκαν εκτάσεις ως επιλέξιμες βοσκοτοπικές περιοχές, χωρίς να πληρούν τα απαραίτητα χαρακτηριστικά. Πολλές τέτοιες εκτάσεις είχαν μη επαληθεύσιμα στοιχεία και συχνά απείχαν σημαντικά από την πραγματικότητα.
- Ανεπαρκής έλεγχος στα καθεστώτα νέων αγροτών: Οι έλεγχοι αποδείχθηκαν ανεπαρκείς ως προς την επιβεβαίωση ότι οι επιλέξιμοι παραγωγοί πληρούσαν τα κριτήρια, με αποτέλεσμα χιλιάδες επιδοτήσεις να έχουν χορηγηθεί εσφαλμένα.
Οι χρονιές με το μεγαλύτερο «φέσι»
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, τα περισσότερα ποσά που καταλογίζονται στην Ελλάδα αφορούν τις αγροτικές ενισχύσεις των ετών 2021 (79 εκατ. ευρώ) και 2022 (76 εκατ. ευρώ). Η ζημιά, ωστόσο, είναι αθροιστική, αφού η Κομισιόν αποφάσισε να επιβάλει οριζόντιες περικοπές ύψους 5% στις επιδοτήσεις που λαμβάνει η χώρα για τις περιόδους 2016–2023, ενώ για τα προγράμματα των νέων αγροτών (2018–2020) το ποσοστό αυξάνεται στο 10%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο καταλογισμό από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε αυτή τη φάση, καθώς καλείται να επιστρέψει πάνω από το 78% των συνολικών ποσών που ζήτησε η Κομισιόν από 17 κράτη μέλη συνολικά.
Ποιος θα πληρώσει τον «λογαριασμό»;
Το μεγάλο ερώτημα που γεννάται πλέον είναι ποιος θα επωμιστεί την τεράστια οικονομική επιβάρυνση των 392 εκατ. ευρώ. Η κυβέρνηση έχει ενώπιόν της δύο σενάρια:
- Το κόστος να καλυφθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, γεγονός που ουσιαστικά σημαίνει ότι το τίμημα θα το επωμιστούν οι Έλληνες φορολογούμενοι. Πρόκειται για το επικρατέστερο σενάριο, καθώς θεωρείται ότι μια άμεση μείωση στις επιδοτήσεις θα προκαλέσει κοινωνική αναταραχή, ειδικά σε προεκλογική περίοδο.
- Να εφαρμοστούν οριζόντιες περικοπές στις μελλοντικές αγροτικές επιδοτήσεις, κάτι που προβλέπεται από τη σχετική κοινοτική νομοθεσία (άρθρο 52 Κανονισμού 1306/2013 και άρθρο 55 του 2021/2116). Η επιλογή αυτή, ωστόσο, θα πλήξει άμεσα τους παραγωγούς και αναμένεται να προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις από τον αγροτικό κόσμο.
Τι απαντά το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έσπευσε να δώσει διευκρινίσεις, επισημαίνοντας ότι η πλειοψηφία των προβλημάτων δεν αφορά δόλο ή απάτη από την πλευρά των παραγωγών, αλλά διοικητικά προβλήματα που συσσωρεύτηκαν εδώ και δεκαετίες. Ανάμεσα στα σημεία που αναφέρει το ΥΠΑΑΤ είναι:
- Η έλλειψη επαρκών ψηφιακών υποδομών και χαρτογραφήσεων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις βοσκοτοπικές εκτάσεις.
- Η υποστελέχωση του ΟΠΕΚΕΠΕ και η δυσκολία στην παρακολούθηση των εξελισσόμενων ευρωπαϊκών κανόνων.
- Η ιστορικότητα των προβλημάτων, που – όπως αναφέρει – ξεκινούν από το 2009 και εκτείνονται μέχρι σήμερα, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων.
Το θέμα δεν κλείνει εδώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ελληνικό Δημόσιο εξετάζει την πιθανότητα να προχωρήσει σε νέες νομικές ενέργειες, παρά το γεγονός ότι ήδη από τον Μάρτιο του 2025 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε απορρίψει την προσφυγή της Ελλάδας, επιδικάζοντας μάλιστα τα δικαστικά έξοδα στη χώρα.
Παράλληλα, έχει προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο δίκη για το σκάνδαλο των επιδοτήσεων, όπου αναμένεται να εξεταστεί η εμπλοκή συγκεκριμένων Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων (ΚΥΔ) και φυσικών προσώπων που – σύμφωνα με τη δικογραφία – βοήθησαν στην κατάθεση παραπλανητικών δηλώσεων για επιδοτήσεις.
Ένα σκάνδαλο με βάθος και προεκτάσεις
Η υπόθεση αυτή δεν είναι απλώς ένα λογιστικό ή διοικητικό σφάλμα. Πρόκειται για ένα δομικό πρόβλημα εμπιστοσύνης και θεσμικής επάρκειας, που θέτει εν αμφιβόλω τον ρόλο και την αξιοπιστία των μηχανισμών διαχείρισης κοινοτικών κονδυλίων στη χώρα.
Η «καμπάνα» των 392 εκατ. ευρώ αποτελεί, για πολλούς, το πρώτο προειδοποιητικό καμπανάκι για την ανάγκη μιας ριζικής αναμόρφωσης του ΟΠΕΚΕΠΕ και γενικότερα του μηχανισμού ελέγχου των ευρωπαϊκών κονδυλίων στον αγροτικό τομέα. Το μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση είναι αν θα καταφέρει να απορροφήσει το πλήγμα χωρίς να καταρρεύσει η εμπιστοσύνη της αγροτικής κοινότητας – και κυρίως, αν θα κατορθώσει να αποτρέψει νέα, μεγαλύτερα πρόστιμα στο μέλλον.
