Σαν βγαλμένη από βιβλίο ιστορίας, η Μονεμβασιά στέκει αγέρωχη στον βράχο της Λακωνίας, αγκαλιασμένη από το Αιγαίο και βουτηγμένη στο φως των αιώνων. Η περίφημη Καστροπολιτεία της, με τα καλντερίμια, τις πετρόχτιστες καμάρες και τη μοναδική θέα στο πέλαγος, αποτελεί ένα ζωντανό μουσείο, τόπο πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και διαχρονικού θαυμασμού. Κι όμως, αυτή η διαχρονική σιγή του κάστρου ταράχθηκε απότομα: ένα τελεφερίκ, ένα σχέδιο «ανάπτυξης», έμελλε να διχάσει τον τόπο και να ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, από κατοίκους και επιστημονικούς φορείς έως την ίδια την κοινή γνώμη.
Το τελεφερίκ που χώρισε την Καστροπολιτεία
Όλα ξεκίνησαν όταν το Υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή Μονεμβασιάς, ανακοίνωσε την πρόθεση εγκατάστασης τελεφερίκ στην Καστροπολιτεία. Το έργο, ύψους 6,8 εκατομμυρίων ευρώ και ενταγμένο στο Ταμείο Ανάκαμψης, φιλοδοξεί να συνδέσει την Κάτω Πόλη με το άνω οροπέδιο, ώστε –όπως υποστηρίζεται– να διευκολυνθεί η πρόσβαση επισκεπτών, ηλικιωμένων και ΑμεΑ. Σύμφωνα με τη μελέτη, το τελεφερίκ θα έχει μικρό μήκος, περίπου 140 μέτρων, με δύο σταθμούς και δυνατότητα μεταφοράς έως 15 ατόμων ανά διαδρομή.
Όμως, πίσω από την τεχνική περιγραφή κρύβεται ένας κοινωνικός και πολιτισμικός σεισμός. Πολλοί φοβούνται ότι η εγκατάσταση τελεφερίκ όχι μόνο θα αλλοιώσει την αυθεντικότητα του χώρου, αλλά θα αποτελέσει και μια ανεπανόρθωτη πληγή στο φυσικό και αρχιτεκτονικό τοπίο. Η Μονεμβασιά δεν είναι απλώς ένας τουριστικός προορισμός – είναι ένα σύμβολο, ένας ζωντανός οργανισμός με ιστορική μνήμη, καταγεγραμμένη σε κάθε πέτρα του κάστρου.
Κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψης της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, οι αντιδράσεις των κατοίκων ήταν θυελλώδεις. Αποδοκιμασίες, πανό, φωνές. Το μήνυμα ήταν σαφές: «Δεν θέλουμε τελεφερίκ στο κάστρο μας». Οι κάτοικοι μιλούν για παρέμβαση «εκτός κλίμακας», για «εκβραχισμούς» και «εκτεταμένες τεχνικές επεμβάσεις» που δε συνάδουν με τον προστατευμένο χαρακτήρα της περιοχής. Ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασιάς ξεκίνησε ηλεκτρονική συλλογή υπογραφών ζητώντας την άμεση ακύρωση του έργου, ενώ αρχαιολόγοι, περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολιτιστικοί φορείς εκφράζουν επίσημα την αντίθεσή τους.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η αντίδραση της Europa Nostra – του κορυφαίου πανευρωπαϊκού οργανισμού προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς – που ενέταξε την Καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς στη λίστα των επτά πιο απειλούμενων πολιτιστικών τόπων της Ευρώπης για το 2025, εξαιτίας ακριβώς του συγκεκριμένου έργου. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, το ICOMOS και η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού καταγγέλλουν, επίσης, την έλλειψη ουσιαστικής διαβούλευσης και ανεπαρκών περιβαλλοντικών και πολιτιστικών μελετών.
Από την πλευρά τους, οι υποστηρικτές του έργου –μεταξύ των οποίων και η βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ– επιμένουν ότι η πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να είναι δικαίωμα για όλους. Η ίδια χαρακτήρισε το τελεφερίκ «έκφραση δημοκρατίας», επικαλούμενη την ανάγκη ισότητας απέναντι στον πολιτισμό. Ο δήμαρχος Μονεμβασιάς, Ηρακλής Τριχείλης, υποστηρίζει ότι η εγκατάσταση θα είναι διακριτική, πλήρως εναρμονισμένη με το περιβάλλον και με ελάχιστο αποτύπωμα.
Ωστόσο, οι επικριτές παραμένουν ανυποχώρητοι. Δε ζητούν απλώς την ακύρωση του έργου. Ζητούν ουσιαστική φροντίδα και προστασία για την Καστροπολιτεία, που ακόμη στερείται βασικές υποδομές όπως αποχέτευση, πυρασφάλεια, διαχείριση απορριμμάτων και συντήρηση των ιστορικών κτισμάτων. Σε αυτή τη βάση, αντιπροτείνουν τη δημιουργία ανελκυστήρα ειδικά για ΑμεΑ ή τη βελτίωση των υπαρχόντων διαδρομών, με ελάχιστη ή μηδενική επέμβαση στο μνημείο.
Η διαμάχη για το τελεφερίκ στη Μονεμβασιά δεν είναι απλώς μια διαφωνία για ένα τεχνικό έργο. Είναι μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο αντιλήψεις: εκείνη που βλέπει την πολιτιστική κληρονομιά ως πόρο ανάπτυξης και τουριστικής αξιοποίησης, και εκείνη που την αντιμετωπίζει ως πολύτιμο αποτύπωμα μνήμης, που δεν πρέπει να αγγιχτεί.
Η ισορροπία ανάμεσα στην προσβασιμότητα και την προστασία της αυθεντικότητας είναι λεπτή και εύθραυστη. Μια απόφαση που θα επηρεάσει το μέλλον ενός μοναδικού τόπου πρέπει να ληφθεί με σύνεση, διαφάνεια και σεβασμό όχι μόνο προς το σήμερα, αλλά και προς τα χιλιάδες χρόνια ιστορίας που κουβαλάει κάθε λιθόστρωτο δρομάκι της Καστροπολιτείας.
Ίσως η Μονεμβασιά να μην χρειάζεται τελεφερίκ για να «ανέβει» ψηλά. Είναι ήδη εκεί.
