Μία βαθιά ανησυχία για την ασφάλεια εκατομμυρίων ευρωπαίων καταναλωτών εξέφρασε πρόσφατα ο Ευρωπαίος Επίτροπος Δικαιοσύνης, Michael McGrath, μετά από διαπιστώσεις ότι πλήθος προϊόντων που διατίθενται από τις δημοφιλείς ασιατικές πλατφόρμες Shein και Temu είναι όχι μόνο επικίνδυνα αλλά και παράνομα σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το γεγονός αυτό φέρνει στο προσκήνιο τον ανεξέλεγκτο χαρακτήρα του διασυνοριακού ηλεκτρονικού εμπορίου, αλλά και τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. στην προστασία της δημόσιας υγείας και του θεμιτού ανταγωνισμού.
Σοκαριστικά ευρήματα σε προϊόντα – Κίνδυνος για παιδιά και καταναλωτές
Κατά την επίσκεψή του σε τελωνειακές εγκαταστάσεις της Ολλανδίας, ο McGrath δήλωσε «σοκαρισμένος» όταν ενημερώθηκε για το περιεχόμενο χιλιάδων δεμάτων που φτάνουν καθημερινά από την Ασία. Μεταξύ των προϊόντων που ανακαλύφθηκαν ήταν:
- Πιπίλες για μωρά χωρίς τις απαραίτητες οπές εξαερισμού και με μικρά αποσπώμενα κομμάτια που συνιστούν άμεσο κίνδυνο πνιγμού.
- Παιδικές ρόμπες που περιείχαν τοξικές χημικές ουσίες που απαγορεύονται στην Ε.Ε. λόγω ενδεχόμενων κινδύνων για την υγεία.
- Γυαλιά ηλίου που δεν διέθεταν πιστοποιημένη προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV), θέτοντας τους χρήστες σε σοβαρό κίνδυνο για τα μάτια.
- Παιδικά σορτσάκια με κορδόνια τύπου “τραβήγματος”, που μπορούν να προκαλέσουν ατυχήματα κατά τη χρήση.
- Καλλυντικά προϊόντα, όπως αρώματα και κρέμες, που περιείχαν Lilial – μια ουσία απαγορευμένη από την Ε.Ε. από το 2022 λόγω της πιθανής τεκνοτοξικότητάς της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα προϊόντα αυτά είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στους καταναλωτές λόγω των χαμηλών τους τιμών, όμως πολλές φορές δεν υπόκεινται σε κανέναν απολύτως έλεγχο πριν φτάσουν στα χέρια των αγοραστών.
12 εκατομμύρια δέματα την ημέρα – Χάος στα τελωνεία
Ένα ακόμη στοιχείο που εντείνει την ανησυχία είναι ο τεράστιος όγκος μικροπακέτων που καταφθάνουν στην Ευρώπη καθημερινά: πάνω από 12 εκατομμύρια αποστολές ημερησίως, αριθμός διπλάσιος από το 2023 και τριπλάσιος από το 2022. Οι περισσότερες από αυτές τις αποστολές κοστίζουν κάτω από 150 ευρώ, ποσό που τις καθιστά αφορολόγητες και ανέλεγκτες από τα τελωνεία. Αυτό το “παράθυρο” στη νομοθεσία έχει επιτρέψει στις συγκεκριμένες πλατφόρμες να διοχετεύουν αθρόα προϊόντα στην ευρωπαϊκή αγορά, χωρίς καμία ουσιαστική επιτήρηση.
Η Επιτροπή, υπό την καθοδήγηση του McGrath, έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή μια πανευρωπαϊκή δράση “secret shopper”, κατά την οποία επιθεωρητές αγοράζουν τυχαία προϊόντα από τις ψηφιακές πλατφόρμες και τα αποστέλλουν σε ειδικά εργαστήρια για δοκιμές ασφάλειας. Τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών, που αναμένονται εντός του 2025, αναμένεται να ενισχύσουν τον φάκελο για την επιβολή κυρώσεων ή την αλλαγή κανονισμών.
Παράλληλα, γίνονται προετοιμασίες για τη μεταρρύθμιση του τελωνειακού συστήματος, με βασική πρόταση την κατάργηση του αφορολόγητου ορίου των 150 ευρώ, καθώς και την επιβολή ειδικού τέλους ανά αποστολή ώστε να χρηματοδοτούνται περισσότεροι έλεγχοι.
Η αντίδραση των Shein και Temu – Μεταμέλεια ή επικοινωνιακή διαχείριση;
Οι δύο πλατφόρμες έσπευσαν να απαντήσουν στις ευρωπαϊκές επικρίσεις.
Η Shein ανακοίνωσε ότι έχει επενδύσει 15 εκατομμύρια δολάρια σε προγράμματα ελέγχου ποιότητας και έχει απομακρύνει πάνω από 500 μη συμμορφούμενους πωλητές. Δηλώνει ότι πραγματοποιεί 2,5 εκατομμύρια δοκιμές ασφαλείας ετησίως.
Η Temu, από την πλευρά της, τόνισε ότι διαθέτει πρότυπα αξιολόγησης πωλητών, ενεργά συστήματα απομάκρυνσης επικίνδυνων προϊόντων και πολιτική άμεσης συμμόρφωσης.
Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές Αρχές παραμένουν επιφυλακτικές, σημειώνοντας ότι η συστηματική αδυναμία πρόληψης κινδύνων δεν επιλύεται με αποσπασματικές ενέργειες ή δηλώσεις καλής θέλησης.
Εκτός από την ασφάλεια, και θέμα ανταγωνισμού
Ο McGrath επισημαίνει πως το πρόβλημα δεν είναι μόνο υγειονομικό, αλλά και οικονομικό: οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που οφείλουν να τηρούν αυστηρούς κανόνες ασφάλειας και φορολόγησης υφίστανται αθέμιτο ανταγωνισμό από εταιρείες εκτός Ε.Ε. που λειτουργούν υπό χαλαρό ή ανύπαρκτο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Η υπόθεση των προϊόντων Shein και Temu αποτελεί μια καμπάνα αφύπνισης για την Ευρώπη και τους θεσμούς της. Το φθηνό δεν σημαίνει πάντα αθώο – και η προστασία του καταναλωτή δεν μπορεί να τίθεται σε δεύτερη μοίρα μπροστά στην ευκολία του ηλεκτρονικού εμπορίου. Με τον Επίτροπο McGrath να ηγείται των προσπαθειών και τις αρχές να συντονίζονται, η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει έτοιμη να περάσει από τη διαπίστωση στη δράση. Το επόμενο εξάμηνο θα δείξει αν αυτή η μεταστροφή θα φέρει και πραγματικά αποτελέσματα για την ασφάλεια των πολιτών της.
