Σε ένα ασφαλιστικό σύστημα που συνεχώς αλλάζει, οι ελεύθεροι επαγγελματίες στην Ελλάδα βρίσκονται αντιμέτωποι με μια σκληρή πραγματικότητα: για να εξασφαλίσουν μια σύνταξη που μόλις προσεγγίζει τα 800 ευρώ, χρειάζεται να δουλέψουν αδιάκοπα επί τέσσερις δεκαετίες και να καταβάλλουν τις ανάλογες ασφαλιστικές εισφορές. Πολλοί δεν θα τα καταφέρουν ποτέ.
Το παράδοξο του ελληνικού ασφαλιστικού για τους επαγγελματίες
Η νέα πραγματικότητα που αποτυπώνεται στα στοιχεία του ΕΦΚΑ και της ασφαλιστικής αγοράς δείχνει ένα δυσμενές μέλλον για την πλειονότητα των ελευθέρων επαγγελματιών. Αν και το ασφαλιστικό σύστημα δίνει τη δυνατότητα επιλογής ασφαλιστικής κατηγορίας, οι περισσότεροι καταλήγουν να επιλέγουν την ελάχιστη εισφορά, προσπαθώντας να μειώσουν το οικονομικό βάρος που συνεπάγεται η ασφάλιση.
Ωστόσο, αυτό έχει ένα πολύ συγκεκριμένο τίμημα: η σύνταξή τους στο τέλος του επαγγελματικού τους βίου θα είναι δραματικά χαμηλή, παρά τα πολλά χρόνια εργασίας. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, ένας ασφαλισμένος στην 1η (χαμηλότερη) κατηγορία, με 33 χρόνια ασφάλισης, θα λάβει σύνταξη περίπου 728 ευρώ μικτά. Για να πλησιάσει ή να ξεπεράσει τα 800 ευρώ, απαιτούνται τουλάχιστον 40 έτη συνεχούς ασφάλισης.
Η ψαλίδα ανάμεσα στις κατηγορίες
Η ασφαλιστική κλάση που επιλέγει ένας επαγγελματίας είναι καθοριστική. Οι κατηγορίες σήμερα κυμαίνονται από την 1η έως την 6η, με τις εισφορές να ξεκινούν από περίπου 244 ευρώ τον μήνα και να φτάνουν τα 659 ευρώ. Η διαφορά στο τελικό ποσό σύνταξης είναι εντυπωσιακή:
- Στην 1η κατηγορία, η σύνταξη κυμαίνεται από 632 ευρώ (με 30 έτη) έως 874 ευρώ (με 40 έτη).
- Στην 3η κατηγορία, η σύνταξη φτάνει τα 1.094 ευρώ με 40 χρόνια ασφάλισης.
- Στην 6η κατηγορία, ένας ασφαλισμένος μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 1.893 ευρώ, υπό την προϋπόθεση πως καταβάλλει υψηλές εισφορές για ολόκληρη την επαγγελματική του ζωή.
Είναι αποκαλυπτικό ότι μόνο το 20% των ελεύθερων επαγγελματιών καταφέρνει να χτίσει σύνταξη άνω των 800 ευρώ, ενώ οι 8 στους 10 κινούνται στα χαμηλότερα επίπεδα, κυρίως εξαιτίας της επιλογής φθηνότερων κατηγοριών.
Η παγίδα των χαμηλών εισφορών
Το κράτος έδωσε τη δυνατότητα επιλογής ασφαλιστικής κατηγορίας για να προσφέρει ευελιξία, ειδικά στους νέους επαγγελματίες ή σε όσους έχουν μειωμένα έσοδα. Όμως, αυτή η «ελευθερία» κρύβει μια παγίδα: όσο μικρότερες είναι οι εισφορές, τόσο χαμηλότερη είναι και η ανταποδοτική σύνταξη.
Η βασική σύνταξη που προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό είναι ίδια για όλους και ανέρχεται περίπου στα 413 ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό – που κάνει τη διαφορά – χτίζεται αποκλειστικά μέσα από τις μηνιαίες εισφορές του επαγγελματία. Έτσι, ένας ελεύθερος επαγγελματίας που πληρώνει επί χρόνια τις κατώτατες εισφορές, θα λάβει μόνο την ελάχιστη ανταποδοτική παροχή.
Καθυστερημένη αλλαγή κατηγορίας: Μια περιορισμένη διέξοδος
Κάποιοι επαγγελματίες επιλέγουν να ανεβούν σε ανώτερη κατηγορία τα τελευταία 5-10 χρόνια πριν τη σύνταξη, με την ελπίδα ότι αυτό θα αυξήσει σημαντικά το ποσό που θα λάβουν. Ωστόσο, όπως προειδοποιούν ασφαλιστικοί αναλυτές, αυτή η τακτική έχει περιορισμένα αποτελέσματα. Η ανταποδοτική σύνταξη υπολογίζεται με βάση το μέσο όρο των εισφορών σε όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού βίου. Άρα, η σύντομη αλλαγή κατηγορίας στο τέλος, απλώς «γλυκαίνει» το αποτέλεσμα χωρίς να το μεταμορφώνει.
Οι εναλλακτικές λύσεις: Πλασματικά έτη και ιδιωτική ασφάλιση
Μια διέξοδος είναι η αγορά πλασματικών ετών (στρατιωτική θητεία, σπουδές, τέκνα κ.λπ.), κάτι που μπορεί να προσθέσει μέχρι και 7 χρόνια στο συνολικό ασφαλιστικό χρόνο. Όμως, αυτό συνοδεύεται από πρόσθετο κόστος και δεν αφορά όλους. Επίσης, όσοι έχουν τη δυνατότητα, προχωρούν στην αγορά ιδιωτικού συνταξιοδοτικού προγράμματος, ώστε να διασφαλίσουν ένα συμπληρωματικό εισόδημα μετά τη συνταξιοδότηση.
Η ουσία είναι μία: η σύνταξη δεν είναι ένα ποσό που “χαρίζεται” στο τέλος του δρόμου, αλλά χτίζεται από την πρώτη μέρα ασφάλισης. Όσοι επαγγελματίες επενδύσουν από νωρίς σε μεσαία ή υψηλότερη κατηγορία, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή σύνταξη.
Αντίθετα, εκείνοι που επιλέγουν μονίμως τη χαμηλότερη κατηγορία για λόγους οικονομίας, συχνά βρίσκονται μπροστά σε μια σύνταξη πείνας, παρά τα 30 ή 40 χρόνια δουλειάς.
Εν κατακλείδι, ο ελεύθερος επαγγελματίας σήμερα βρίσκεται σε ένα δύσκολο σταυροδρόμι: να εξισορροπήσει το παρόν με το μέλλον. Η επιλογή ασφαλιστικής κατηγορίας δεν είναι απλώς ένα νούμερο που πληρώνεται κάθε μήνα — είναι μια επιλογή ζωής, που θα καθορίσει την ποιότητα των τελευταίων δεκαετιών της ζωής του.
