Ένα παιδί που ξεκινά πριν ξημερώσει
Στην Ανατολική Αττική, ένας 14χρονος μαθητής της Γ’ Γυμνασίου ζει μια καθημερινότητα που θυμίζει περισσότερο πολύωρο ταξίδι παρά σχολική ρουτίνα. Ο Άγγελος, όπως ονομάζεται, ξυπνάει κάθε πρωί στις 5:30 και βγαίνει από το σπίτι του περίπου στις 05:44, ώστε να προλάβει το πρώτο λεωφορείο. Ο προορισμός του είναι το Γυμνάσιο στο Κορωπί, όμως η απόσταση και οι ελλείψεις στη μαθητική μεταφορά μετατρέπουν την πορεία του σε πραγματική δοκιμασία.
Η περιπέτεια ξεκινά με δέκα λεπτά περπάτημα μέχρι την πρώτη στάση. Από εκεί ο Άγγελος επιβιβάζεται σε λεωφορείο που συνδέει την Αρτέμιδα με την Αγία Παρασκευή, ένα δρομολόγιο που μετρά 45 στάσεις μέχρι τον κόμβο του Σταυρού. Εκεί αλλάζει γραμμή, παίρνοντας δεύτερο λεωφορείο με κατεύθυνση το Κορωπί.
Κι όμως, η ταλαιπωρία δεν τελειώνει. Αν οι χρόνοι των δρομολογίων δεν ταιριάξουν απόλυτα, ο μαθητής κατεβαίνει και περπατά άλλα 15 με 20 λεπτά για να φτάσει τελικά στο σχολείο του. Συνολικά, η μετάβαση το πρωί διαρκεί περίπου δύο ώρες. Η επιστροφή στο σπίτι ακολουθεί ακριβώς τον ίδιο δρόμο, προσθέτοντας ακόμη δύο ώρες στην καθημερινή μετακίνηση.
«Δεν έχω τη δύναμη να συγκεντρωθώ»
Η φωνή του ίδιου του παιδιού αποτυπώνει με τον πιο άμεσο τρόπο το πρόβλημα. Ο Άγγελος ομολογεί πως, όταν τελικά φτάνει στο σχολείο, νιώθει ήδη εξαντλημένος: «Όταν φτάνω στην τάξη, δεν έχω τη δύναμη να συγκεντρωθώ». Αυτό σημαίνει πως πριν ακόμη ξεκινήσει η πρώτη ώρα μαθημάτων, η κούραση έχει ήδη κλέψει την προσοχή και την ενέργεια που χρειάζεται για να αφομοιώσει τη διδασκαλία.
Η αιτία πίσω από την καθημερινή οδύσσεια του μαθητή δεν είναι άλλη από την έλλειψη αναδόχου για το δρομολόγιο μαθητικής μεταφοράς. Η Περιφέρεια Αττικής είναι αρμόδια για την οργάνωση της δωρεάν μετακίνησης μαθητών, μέσω διαγωνισμών και αναθέσεων σε μεταφορικές εταιρείες ή ΚΤΕΛ. Όμως, οι διαδικασίες συχνά καθυστερούν, με αποτέλεσμα την έναρξη της σχολικής χρονιάς να υπάρχουν παιδιά που μένουν χωρίς σχολικό λεωφορείο.
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Αρτέμιδα. Σε όλη τη χώρα έχουν καταγραφεί φέτος δυσκολίες, καθώς λιγότεροι μεταφορείς συμμετέχουν στις διαδικασίες, ενώ σε ορισμένες περιοχές τα τοπικά ΚΤΕΛ δεν μπορούν πλέον να αναλάβουν όλες τις ανάγκες.
Η μεταφορά που διαρκεί τέσσερις ώρες καθημερινά δεν αφήνει απλώς κουρασμένο τον μαθητή. Περιορίζει τον χρόνο του για διάβασμα, για ξεκούραση και για δραστηριότητες. Η κούραση επηρεάζει την απόδοσή του στο σχολείο, αλλά και την ψυχολογία του. Η αίσθηση ότι η πρόσβαση στην εκπαίδευση ισοδυναμεί με εξαντλητική μετακίνηση, δημιουργεί ανισότητες: δεν είναι όλα τα παιδιά στην ίδια αφετηρία όταν κάποια φτάνουν ανανεωμένα και άλλα εξουθενωμένα.
Το θεσμικό πλαίσιο
Η πολιτεία έχει θεσπίσει το δικαίωμα δωρεάν και ασφαλούς μεταφοράς για τους μαθητές που ζουν μακριά από τα σχολεία τους. Η αρμοδιότητα ανήκει στις Περιφέρειες, οι οποίες οργανώνουν διαγωνισμούς για πολυετή ανάθεση δρομολογίων. Όμως, η γραφειοκρατία και οι καθυστερήσεις συχνά δημιουργούν μεταβατικά κενά.
Μέχρι να βρεθεί μόνιμος ανάδοχος, υπάρχουν εναλλακτικές, όπως τα Ειδικά Μαθητικά Δελτία για δωρεάν χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Ωστόσο, αυτό δεν λύνει το πρόβλημα των πολύπλοκων διαδρομών και των υπερβολικών χρόνων μετακίνησης.
Ένα πρόβλημα που επαναλαμβάνεται
Η περίπτωση του Άγγελου δεν είναι η μοναδική. Κάθε Σεπτέμβριο καταγράφονται ελλείψεις, με αποτέλεσμα πολλοί μαθητές να βιώνουν αντίστοιχες δυσκολίες. Οι οικογένειες μένουν σε αβεβαιότητα, αναζητώντας πρόχειρες λύσεις, ενώ οι μαθητές πληρώνουν το τίμημα με χαμένο χρόνο και χαμένη ενέργεια.
Η ιστορία αυτή αναδεικνύει την ανάγκη για καλύτερη οργάνωση και πρόληψη. Οι διαγωνισμοί πρέπει να ολοκληρώνονται νωρίτερα, ώστε να μην υπάρχουν κενά στην αρχή της σχολικής χρονιάς. Παράλληλα, χρειάζονται μηχανισμοί «γέφυρες» για την προσωρινή κάλυψη δρομολογίων, ώστε να μη μένουν τα παιδιά εκτεθειμένα. Τέλος, απαιτείται συντονισμός με τον ΟΑΣΑ για βελτίωση των δρομολογίων και προσαρμογή τους στις ανάγκες των μαθητών.
Ο 14χρονος από την Αρτέμιδα δεν ζητά κάτι παράλογο: απλώς να μπορεί να φτάνει στο σχολείο του χωρίς να χρειάζεται να σπαταλάει τέσσερις ώρες καθημερινά. Η ιστορία του είναι ένα καμπανάκι για όλους τους αρμόδιους φορείς. Η εκπαίδευση δεν μπορεί να ξεκινά με μια εξαντλητική Οδύσσεια, ούτε να γίνεται προνόμιο μόνο όσων μένουν κοντά στο σχολείο. Είναι δικαίωμα όλων των παιδιών και υποχρέωση της πολιτείας να το διασφαλίσει.
