Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ εισήλθε επίσημα σε κατάσταση shutdown στις 12:01 π.μ. (ET) της Τετάρτης 1ης Οκτωβρίου, αφού απέτυχαν οι έσχατες προσπάθειες στη Γερουσία να εγκριθεί προσωρινό πακέτο χρηματοδότησης. Το αδιέξοδο ανάμεσα σε Ρεπουμπλικάνους και Δημοκρατικούς οδήγησε στη λήξη των πιστώσεων για το νέο δημοσιονομικό έτος, πυροδοτώντας μερική αναστολή λειτουργίας μεγάλου μέρους του ομοσπονδιακού κράτους.
Τι είναι το shutdown στην πράξη
Το shutdown είναι «κενό χρηματοδότησης» που ενεργοποιεί τον νόμο Antideficiency Act: οι υπηρεσίες που δεν θεωρούνται «απολύτως αναγκαίες» παύουν να λειτουργούν και οι υπάλληλοί τους τίθενται σε υποχρεωτική άδεια άνευ αποδοχών (furlough). Όσοι εκτελούν κρίσιμα καθήκοντα (ασφάλεια, υγεία, προστασία περιουσίας) συνεχίζουν να εργάζονται χωρίς μισθό έως ότου ψηφιστεί νέα χρηματοδότηση.
Σύμφωνα με τις συνολικές εκτιμήσεις που βασίζονται στα σχέδια έκτακτης ανάγκης των υπηρεσιών και στα στοιχεία του CBO, έως 750.000 ομοσπονδιακοί υπάλληλοι μπορεί να τεθούν καθημερινά σε furlough, με κόστος περίπου 400 εκατ. δολ. σε χαμένες ημερήσιες αποδοχές (οι οποίες βάσει νόμου του 2019 καταβάλλονται αναδρομικά μετά τη λήξη του shutdown).
Ποιες υπηρεσίες συνεχίζουν – ποιες «παγώνουν»
- Άμυνα/Ασφάλεια: Οι ένοπλες δυνάμεις συνεχίζουν επιχειρήσεις και καθήκοντα εθνικής ασφάλειας. Περίπου 2,07 εκατ. στρατιωτικοί συνεχίζουν κανονικά, ενώ μεγάλο μέρος πολιτικού προσωπικού του Πενταγώνου παραμένει σε καθεστώς εξαίρεσης για προστασία ζωής/περιουσίας. Η μισθοδοσία καθυστερεί έως την επαναχρηματοδότηση.
- Αερομεταφορές: Περισσότεροι από 13.000 ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας και ~50.000 υπάλληλοι TSA εργάζονται χωρίς μισθό· 11.000 εργαζόμενοι της FAA τίθενται σε furlough. Αναμένονται καθυστερήσεις πτήσεων και υψηλό κόστος για τον κλάδο ταξιδιών.
- Εθνικά Πάρκα: Οι ανοιχτές εκτάσεις μπορεί να παραμείνουν προσβάσιμες, αλλά το προσωπικό μειώνεται δραστικά (έως και 64% του NPS), με κλείσιμο πολλών εγκαταστάσεων και κινδύνους για ασφάλεια/περιβάλλον.
- Κοινωνική Ασφάλιση/Medicare/Medicaid: Οι πληρωμές που χρηματοδοτούνται εκτός των ετήσιων πιστώσεων συνεχίζονται, ωστόσο ορισμένες υπηρεσίες εξυπηρέτησης πολιτών μπορεί να καθυστερούν.
- Διατροφική βοήθεια: Το SNAP αναμένεται να πληρώσει τα επιδόματα Οκτωβρίου, όμως το WIC κινδυνεύει με διακοπές αν το shutdown διαρκέσει πάνω από μία εβδομάδα.
- Οικονομικά στοιχεία/Στατιστικές: Το Υπουργείο Εργασίας έχει προαναγγείλει καθυστερήσεις στις δημοσιεύσεις· το μηνιαίο jobs report της Παρασκευής πιθανόν δεν θα εκδοθεί, και αν το shutdown συνεχιστεί, θα επηρεαστούν και οι δείκτες πληθωρισμού (CPI).
- Χρηματαγορές/Εποπτεία: Η SEC θα λειτουργεί με «σκελετικό» προσωπικό (~9%), περιορίζοντας ελέγχους, εγκρίσεις και επιτήρηση αγορών.
Οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν πάνω σε πολιτικές διαφορές για την παράταση επιδοτήσεων υγείας στο πλαίσιο του Affordable Care Act και για πρόσφατες περικοπές στη δημόσια υγεία που οι Δημοκρατικοί ζητούν να ανακληθούν, ενώ οι Ρεπουμπλικανοί απαιτούν «καθαρό» νομοσχέδιο χρηματοδότησης χωρίς «άσχετες» πολιτικές ρυθμίσεις. Μετά την απόρριψη ανταγωνιστικών «προσωρινών» προτάσεων στη Γερουσία, οι πιστώσεις εξέπνευσαν.
Τι φοβούνται οι αναλυτές
- Πλήγμα στη βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη: Moody’s Analytics εκτιμά ότι κάθε εβδομάδα shutdown «κουρεύει» περίπου 0,1 ποσοστιαίες μονάδες από τον ετησιοποιημένο ρυθμό ανάπτυξης του τριμήνου· αντίστοιχες εκτιμήσεις από Goldman Sachs μιλούν για ~0,15 π.μ. στο Q4 (αν μετά «επιστραφεί» η δραστηριότητα στο Q1).
- Ασάφεια για τη Fed και νευρικότητα στις αγορές: Η παύση κρίσιμων στατιστικών (εργασία, πληθωρισμός) θολώνει την εικόνα για τη νομισματική πολιτική, αυξάνοντας τη μεταβλητότητα. Την πρώτη ημέρα του shutdown ο δολάριος βρέθηκε υπό πίεση, ενώ ορισμένοι διαχειριστές στρέφονται σε αμυντικές θέσεις και εναλλακτικές πηγές δεδομένων.
- Επιπτώσεις σε κλάδους-«αιχμή»:
- Αερομεταφορές/τουρισμός: πιθανό κόστος έως $1 δισ./εβδομάδα για τη βιομηχανία ταξιδιών και αυξημένες καθυστερήσεις, ειδικά με δεδομένο το ήδη οριακό ανθρώπινο δυναμικό στους πύργους ελέγχου.
- Γεωργία/αγορές εμπορευμάτων: αναστέλλονται σημαντικές αναφορές (WASDE, προόδους καλλιεργειών), δυσχεραίνοντας τον προγραμματισμό παραγωγών/εμπόρων.
- Κίνδυνος θεσμικής φθοράς & πιστοληπτικής εικόνας: Το 2025 η Moody’s υποβάθμισε τις ΗΠΑ σε Aa1 (σταθερή προοπτική), ευθυγραμμίζοντάς τες με τις προηγούμενες υποβαθμίσεις από S&P (2011) και Fitch (2023). Ένα παρατεταμένο shutdown τροφοδοτεί αφηγήματα περί διακυβέρνησης με αυξημένο πολιτικό ρίσκο, κάτι που παρακολουθούν στενά οι οίκοι.
- Κοινωνικές τριβές & διοικητικές στρεβλώσεις: Η δραστική συρρίκνωση λειτουργιών (π.χ. στην SEC ή στα πολιτικά τμήματα του Υπουργείου Παιδείας) και οι νομικές αντιπαραθέσεις για ενδεχόμενες «μαζικές απολύσεις» δημιουργούν αβεβαιότητα στο ανθρώπινο δυναμικό του Δημοσίου και κινδύνους για την ποιότητα των υπηρεσιών.
Τι σημαίνει για πολίτες & επιχειρήσεις
- Συναλλαγές με ομοσπονδιακές υπηρεσίες (άδειες, εγκρίσεις, αιτήσεις δανείων SBA, ορισμένες έρευνες/επιθεωρήσεις) μπορεί να καθυστερούν ή να παγώνουν.
- Ταξίδια & τουρισμός: Προετοιμαστείτε για μεγαλύτερους χρόνους αναμονής στα αεροδρόμια και πιθανές αλλαγές πτήσεων.
- Δεδομένα αγοράς εργασίας/πληθωρισμού: Ενδέχεται να απουσιάζουν από τα ημερολόγια οικονομικών κυκλοφοριών, δυσκολεύοντας προϋπολογισμούς/προβλέψεις.
- Κοινωνικές παροχές: Οι συντάξεις Social Security και τα Medicare/Medicaid συνεχίζονται· το SNAP πληρώνει Οκτώβριο, αλλά το WIC είναι ευάλωτο σε παράταση.
Το σημερινό shutdown δεν είναι μόνο «λογιστικό» θέμα. Εντείνει την αβεβαιότητα σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ ήδη φέρουν διπλή κληρονομιά υποβαθμίσεων από τους οίκους αξιολόγησης και αντιμετωπίζουν στενή αγορά εργασίας, επιβραδυνόμενη ανάπτυξη και ευαίσθητες αγορές. Αν διαρκέσει λίγες ημέρες, οι άμεσες επιπτώσεις ίσως απορροφηθούν σχετικά γρήγορα. Αν όμως παραταθεί πάνω από 2–3 εβδομάδες, οι αναλυτές προειδοποιούν για ουσιαστικό πλήγμα στην οικονομική δραστηριότητα, διαταραχή στα στατιστικά στοιχεία και κλιμάκωση θεσμικού ρίσκου που θα «τιμολογηθεί» στις αγορές.
