Η Ελλάδα παραμένει μία από τις ευρωπαϊκές χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά τροχαίων ατυχημάτων, παρόλο που έχει σημειώσει βελτίωση τα τελευταία χρόνια. Οι τροχαίες συγκρούσεις αποτελούν σημαντική αιτία θανάτου και τραυματισμών, επηρεάζοντας όχι μόνο την υγεία των πολιτών, αλλά και την οικονομία και την κοινωνία στο σύνολό της. Το ζήτημα της οδικής ασφάλειας και συμπεριφοράς είναι πολύπλευρο και απαιτεί αναλυτική προσέγγιση, που να βασίζεται σε στοιχεία και έρευνες.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα έχει παρουσιάσει μείωση των τροχαίων ατυχημάτων κατά τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, παραμένει πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο όσον αφορά τη θνησιμότητα στους δρόμους. Από τα στοιχεία προκύπτει ότι οι περισσότερες τροχαίες συγκρούσεις συμβαίνουν στις μεγάλες πόλεις και τα προάστια, με την Αττική να έχει το μεγαλύτερο μερίδιο. Ειδικά οι νεαρές ηλικιακές ομάδες (18-35) εμπλέκονται σε μεγάλο βαθμό στα τροχαία ατυχήματα, κυρίως λόγω παραβατικής συμπεριφοράς, όπως η υπερβολική ταχύτητα, η κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση κινητών τηλεφώνων κατά την οδήγηση.
Οι κακοτεχνίες στους δρόμους, η ανεπαρκής σήμανση και ο ανεπαρκής φωτισμός συντελούν στην αύξηση των ατυχημάτων, ειδικά σε επαρχιακές οδούς
Σύμφωνα με έρευνες, η υπερβολική ταχύτητα είναι μία από τις βασικές αιτίες των τροχαίων ατυχημάτων στην Ελλάδα. Παρά τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης, πολλοί οδηγοί εξακολουθούν να μην συμμορφώνονται με τα όρια ταχύτητας, ειδικά σε επαρχιακούς και εθνικούς δρόμους. Επίσης η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ αποτελεί ακόμα έναν σημαντικό παράγοντα. Το 2021, το 25% των θανατηφόρων ατυχημάτων αποδόθηκε στην κατανάλωση αλκοόλ. Παρά τα αυστηρά πρόστιμα και τους ελέγχους της τροχαίας, πολλοί οδηγοί αγνοούν τις επιπτώσεις της μέθης στην αντίληψη και την αντανακλαστική ικανότητα. Η χρήση κινητού τηλεφώνου, ακόμη και μέσω hands-free, αποτελεί συχνή αιτία απόσπασης της προσοχής. Η αυξημένη τεχνολογία και η συνεχής διαθεσιμότητα έχουν δημιουργήσει νέα επικίνδυνα πρότυπα συμπεριφοράς στον δρόμο. Παρόλο που έχουν γίνει βελτιώσεις στο οδικό δίκτυο, σε ορισμένες περιοχές οι υποδομές παραμένουν ελλιπείς. Οι κακοτεχνίες στους δρόμους, η ανεπαρκής σήμανση και ο ανεπαρκής φωτισμός συντελούν στην αύξηση των ατυχημάτων, ειδικά σε επαρχιακές οδούς. Ακόμα και η εκπαίδευση των νέων οδηγών είναι ανεπαρκής σε πολλά σημεία, με πολλές σχολές οδηγών να εστιάζουν μόνο στην εκμάθηση των βασικών κανόνων. Η έλλειψη εμπειρίας και η μη επαρκής εκπαίδευση στην αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων συμβάλλουν στα τροχαία ατυχήματα.
Η οδική συμπεριφορά των Ελλήνων επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την κοινωνική κουλτούρα και την ψυχολογία. Το στρες της καθημερινότητας, η επιθυμία για γρήγορη μετακίνηση και η έλλειψη σεβασμού προς τους άλλους οδηγούς ή πεζούς είναι χαρακτηριστικά της ελληνικής οδικής κουλτούρας. Οι οδηγοί συχνά δείχνουν ανυπομονησία και έλλειψη ανοχής, κάτι που συμβάλλει σε συγκρούσεις και ατυχήματα. Μια έρευνα από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (2021) έδειξε ότι οι οδηγοί που βιώνουν αυξημένο άγχος ή έχουν συναισθηματική φόρτιση είναι πιο επιρρεπείς σε παραβιάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Το στρες επιδρά αρνητικά στις αντιδράσεις και τη συγκέντρωση του οδηγού, οδηγώντας σε λανθασμένες εκτιμήσεις και αντιδράσεις σε κρίσιμες στιγμές.
Προτάσεις για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας
Η κυβέρνηση, σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, έχει εκπονήσει μια σειρά από εκστρατείες ευαισθητοποίησης και νομοθετικές πρωτοβουλίες με στόχο τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων. Η καμπάνια «Πρόσεχε στο δρόμο» και τα προγράμματα όπως το «Vision Zero» που εφαρμόζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προσπαθούν να αλλάξουν τη νοοτροπία των οδηγών. Παράλληλα, έχουν θεσπιστεί αυστηρότερες ποινές για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και παραβίαση των κανόνων κυκλοφορίας. Οι αρχές τροχαίας έχουν εντείνει τους ελέγχους, ειδικά σε πολυσύχναστους δρόμους και σε ώρες αιχμής.
Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η εκπαίδευση των νέων οδηγών με έμφαση στην ασφαλή οδήγηση και τη διαχείριση έκτακτων καταστάσεων.
Η συστηματική ευαισθητοποίηση του κοινού μέσω καμπανιών μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση των ατυχημάτων. Η βελτίωση των οδικών υποδομών και η τακτική συντήρησή τους είναι κρίσιμες για την αποφυγή ατυχημάτων. Προγράμματα που θα επενδύουν στη δημιουργία ασφαλών δρόμων, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές, θα συντελέσουν στη μείωση των τροχαίων. Μία συμαντική παράμετρος θα μπορούσε να είναι η εντατικοποίηση των ελέγχων και η επιβολή αυστηρότερων ποινών για παραβίαση των κανόνων κυκλοφορίας, αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτρεπτικά για τους οδηγούς. Η τήρηση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια στους δρόμους.
Η κατάσταση των τροχαίων ατυχημάτων και της οδικής συμπεριφοράς στην Ελλάδα παραμένει ανησυχητική, παρόλο που έχουν γίνει πρόοδοι τα τελευταία χρόνια. Η οδική ασφάλεια δεν εξαρτάται μόνο από τους κανόνες και τις ποινές, αλλά και από τη συνολική αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς των οδηγών. Με τη χρήση της τεχνολογίας, τη συνεχή εκπαίδευση και την αποτελεσματική επιβολή των κανόνων κυκλοφορίας, η Ελλάδα μπορεί να μειώσει σημαντικά τον αριθμό των τροχαίων ατυχημάτων, προστατεύοντας ζωές και βελτιώνοντας την καθημερινότητα στους δρόμους.
