Η Διεθνής Ημέρα για την Ενημέρωση σχετικά με τον κίνδυνο των ναρκών και την παροχή βοήθειας στην αντιμετώπισή τους, που τιμάται κάθε χρόνο στις 4 Απριλίου, υπενθυμίζει στην παγκόσμια κοινότητα έναν σιωπηλό, αλλά θανατηφόρο εχθρό που συνεχίζει να σκοτώνει και να ακρωτηριάζει χιλιάδες ανθρώπους, ακόμη και χρόνια μετά το τέλος των συγκρούσεων: τις νάρκες ξηράς και τα μη εκραγέντα πυρομαχικά.
Τι είναι οι νάρκες ξηράς;
Οι αντιανθρώπινες νάρκες είναι εκρηκτικοί μηχανισμοί που έχουν σχεδιαστεί να ενεργοποιούνται από την παρουσία, το βάρος ή την κίνηση ενός ατόμου. Η χρήση τους σε πολέμους και ένοπλες συγκρούσεις έχει αφήσει πίσω της εκατομμύρια θαμμένα εκρηκτικά, τα οποία παραμένουν ενεργά για δεκαετίες και απειλούν τη ζωή πολιτών, ειδικά παιδιών.
Η τραγωδία μετά τον πόλεμο
Παρόλο που πολλές συγκρούσεις έχουν λήξει εδώ και χρόνια, οι νάρκες συνεχίζουν να στοιχίζουν ζωές και να προκαλούν ακρωτηριασμούς. Σύμφωνα με την ΜΚΟ Landmine Monitor, μόνο το 2022 σημειώθηκαν περισσότεροι από 5.500 θάνατοι και τραυματισμοί από νάρκες και παρόμοια εκρηκτικά κατάλοιπα πολέμου – οι μισοί από τα θύματα ήταν παιδιά.
Περιοχές όπως το Αφγανιστάν, η Καμπότζη, η Συρία, το Ιράκ, η Υεμένη και η Ουκρανία, εξακολουθούν να υποφέρουν από τον επικίνδυνο αυτό κληροδότημα. Εκεί, η κάθε βόλτα στο χωράφι μπορεί να αποβεί μοιραία.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών καθιέρωσε την 4η Απριλίου ως Διεθνή Ημέρα κατά των Ναρκών το 2005, με στόχο να:
- ενισχύσει την ευαισθητοποίηση του κοινού,
- προωθήσει την εφαρμογή της Συνθήκης της Οτάβα (1997), η οποία απαγορεύει τη χρήση, αποθήκευση και παραγωγή αντιανθρώπινων ναρκών,
- και να ενθαρρύνει τη διεθνή συνεργασία για την αποναρκοθέτηση και την υποστήριξη των θυμάτων.
Μέσω της UNMAS (United Nations Mine Action Service), ο ΟΗΕ εργάζεται σε περισσότερες από 30 χώρες για την αποκατάσταση εδαφών, την εκπαίδευση πληθυσμών στον εντοπισμό και την αποφυγή ναρκών, και τη στήριξη των θυμάτων.
Στις 4 Απριλίου 2025, η Διεθνής Ημέρα για την Ενημέρωση σχετικά με τον Κίνδυνο των Ναρκών και την Παροχή Βοήθειας στην Αντιμετώπισή τους τιμήθηκε με το θέμα: “Ασφαλή Μέλλοντα Ξεκινούν Εδώ”.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, στο μήνυμά του για την ημέρα αυτή, τόνισε:
“Το φετινό θέμα — ‘Ασφαλή Μέλλοντα Ξεκινούν Εδώ’ — μας υπενθυμίζει την ανάγκη να προστατεύσουμε εκείνους που βρίσκονται σε ιδιαίτερο κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρίες.”
Το θέμα υπογραμμίζει τη σημασία της αποναρκοθέτησης και της εκπαίδευσης για την ασφάλεια, ως θεμελιώδεις παράγοντες για τη δημιουργία ενός ασφαλέστερου μέλλοντος για τις κοινότητες που πλήττονται από νάρκες και εκρηκτικά υπολείμματα πολέμου.
Θύματα χωρίς φωνή
Τα θύματα των ναρκών, συχνά πολίτες αγροτικών ή απομονωμένων περιοχών, αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες. Ακρωτηριασμοί, μόνιμες αναπηρίες, ψυχικά τραύματα και κοινωνικός αποκλεισμός είναι μερικές από τις συνέπειες. Σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα, αποκατάσταση ή κοινωνική στήριξη.
Επιπλέον, πολλές χώρες που είναι επιβαρυμένες με νάρκες δεν διαθέτουν τους οικονομικούς ή τεχνικούς πόρους για πλήρη εκκαθάριση, γεγονός που καθιστά τη διεθνή βοήθεια απαραίτητη.
Και η Ελλάδα;
Η Ελλάδα υπήρξε χώρα με νάρκες κυρίως στα βόρεια σύνορά της (Έβρος, Φλώρινα κ.ά.), λόγω στρατιωτικών επιχειρήσεων του παρελθόντος. Έχει υπογράψει τη Συνθήκη της Οτάβα και έχει καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος των ναρκών της, ωστόσο παραμένει υπό παρακολούθηση από διεθνείς οργανισμούς για την πλήρη εφαρμογή των δεσμεύσεών της.
Η σύγχρονη τεχνολογία – όπως ρομπότ, drones, ειδικά ραντάρ και εκπαιδευμένα σκυλιά – συμβάλλει στην πιο γρήγορη και ασφαλή αποναρκοθέτηση. Παράλληλα, η συνεργασία μεταξύ κρατών, ΜΚΟ και διεθνών οργανισμών είναι καθοριστική για να γίνει ο κόσμος μας πιο ασφαλής.
Η κατάργηση των ναρκών δεν είναι απλώς τεχνικό ζήτημα. Είναι ηθική υποχρέωση. Κάθε μέτρο που σώζει μια παιδική ζωή, που επιστρέφει ένα κομμάτι γης στους κατοίκους του, που γιατρεύει έναν ακρωτηριασμένο άνθρωπο, είναι μια πράξη ανθρωπιάς.
Οι νάρκες σκοτώνουν σε καιρούς ειρήνης ό,τι δεν κατάφεραν να καταστρέψουν στον πόλεμο. Είναι χρέος μας να τις εξαλείψουμε, για έναν κόσμο ασφαλή, προσβάσιμο και δίκαιο για όλους.
