Η Διεθνής Ημέρα Μητρικής Γλώσσας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Φεβρουαρίου, με σκοπό να προωθήσει τη γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία και να ενισχύσει τη χρήση των μητρικών γλωσσών παγκοσμίως. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε από την UNESCO το 1999 και αναγνωρίστηκε από τον ΟΗΕ, με στόχο τη διατήρηση των γλωσσών που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και την προώθηση της πολυγλωσσίας στην εκπαίδευση και την κοινωνία.
Η σημασία της μητρικής γλώσσας
Η μητρική γλώσσα είναι κάτι περισσότερο από ένα μέσο επικοινωνίας. Είναι το θεμέλιο της ταυτότητάς μας, ο φορέας του πολιτισμού, της ιστορίας και των παραδόσεών μας. Μέσα από αυτήν εκφράζουμε τις σκέψεις μας, διαμορφώνουμε την προσωπικότητά μας και αναπτύσσουμε την κριτική μας σκέψη. Η γλώσσα είναι ζωντανή και εξελίσσεται μαζί με την κοινωνία που τη χρησιμοποιεί.
Βασικά οφέλη της
- Εκπαιδευτική ανάπτυξη: Τα παιδιά που μαθαίνουν πρώτα τη μητρική τους γλώσσα έχουν καλύτερη γνωστική ανάπτυξη και βελτιωμένη ικανότητα μάθησης.
- Κοινωνική ένταξη: Η γλώσσα είναι το βασικό εργαλείο που επιτρέπει την επικοινωνία και τη συμμετοχή στην κοινωνία.
- Διατήρηση πολιτιστικής κληρονομιάς: Κάθε γλώσσα μεταφέρει τη μοναδικότητα του πολιτισμού στον οποίο ανήκει.
- Γλωσσικός πλούτος: Ο κόσμος μας είναι πιο ενδιαφέρων και ποικιλόμορφος όταν διατηρούμε και προστατεύουμε τις γλώσσες.
Η ημερομηνία της 21ης Φεβρουαρίου δεν επιλέχθηκε τυχαία. Συνδέεται με ένα τραγικό ιστορικό γεγονός που συνέβη το 1952 στο Πακιστάν (σημερινό Μπανγκλαντές). Εκείνη τη χρονιά, η κυβέρνηση του Πακιστάν προσπάθησε να επιβάλει ως μοναδική επίσημη γλώσσα τα Ουρντού, προκαλώντας διαμαρτυρίες από τους Βεγγαλέζους, οι οποίοι μιλούσαν τα Μπενγκάλι. Στις 21 Φεβρουαρίου του 1952, κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων στο Ντάκα, η αστυνομία σκότωσε αρκετούς φοιτητές που αγωνίζονταν για το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα.
Η θυσία αυτών των ανθρώπων οδήγησε στην αναγνώριση των Μπενγκάλι ως μιας από τις επίσημες γλώσσες του Πακιστάν και αργότερα, το 1971, στη δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους του Μπανγκλαντές. Η UNESCO θέσπισε τη Διεθνή Ημέρα Μητρικής Γλώσσας το 1999 προς τιμήν αυτής της θυσίας, τονίζοντας τη σημασία της γλωσσικής πολυμορφίας και της ελευθερίας της έκφρασης.
Σύμφωνα με την UNESCO, σχεδόν το 40% των γλωσσών του κόσμου κινδυνεύει να εξαφανιστεί, καθώς δεν μεταδίδονται στις νέες γενιές. Από τις περίπου 7.000 γλώσσες που μιλιούνται παγκοσμίως, περισσότερες από 2.500 βρίσκονται σε κρίσιμο στάδιο εξαφάνισης. Οι λόγοι για αυτήν την απώλεια είναι πολλοί:
- Η παγκοσμιοποίηση και η επικράτηση ορισμένων κυρίαρχων γλωσσών (όπως η Αγγλική, η Κινεζική και η Ισπανική).
- Η αφομοίωση μειονοτικών ομάδων μέσα σε μεγαλύτερες γλωσσικές κοινότητες.
- Η έλλειψη εκπαίδευσης στη μητρική γλώσσα σε πολλές χώρες.
- Η αστικοποίηση, που απομακρύνει τους ανθρώπους από τις παραδοσιακές τους κοινότητες.
Η εκπαίδευση στη μητρική γλώσσα είναι κρίσιμη για τη γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι μαθητές που διδάσκονται πρώτα στη μητρική τους γλώσσα και μετά σε άλλες, έχουν καλύτερες επιδόσεις και υψηλότερη αυτοεκτίμηση.
Η UNESCO προωθεί την πολυγλωσσική εκπαίδευση ως μέσο διατήρησης των γλωσσών και προστασίας της γλωσσικής ποικιλίας. Στόχος είναι να εξασφαλιστεί ότι όλες οι κοινότητες έχουν τη δυνατότητα να διδάσκονται και να χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα στην καθημερινή τους ζωή.
Για να διατηρηθεί η γλωσσική ποικιλομορφία, απαιτείται συλλογική δράση. Ορισμένοι τρόποι για να υποστηρίξουμε τη μητρική μας γλώσσα και άλλες γλώσσες που κινδυνεύουν είναι:
- Εκπαίδευση στη μητρική γλώσσα – Τα σχολεία πρέπει να ενσωματώσουν περισσότερες γλώσσες στα εκπαιδευτικά τους προγράμματα.
- Χρήση της γλώσσας στην καθημερινότητα – Η συχνή χρήση της γλώσσας σε όλες τις πτυχές της ζωής μας βοηθά στη διατήρησή της.
- Ψηφιακή καταγραφή και προώθηση – Οι γλώσσες μπορούν να καταγραφούν και να διατηρηθούν μέσω της τεχνολογίας (ηλεκτρονικά λεξικά, ηχητικά αρχεία, λογισμικά εκμάθησης).
- Ενίσχυση των πολιτιστικών δράσεων – Η προώθηση της λογοτεχνίας, της μουσικής και της τέχνης σε διάφορες γλώσσες συμβάλλει στην επιβίωσή τους.
- Προστασία των μειονοτικών γλωσσών – Κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί πρέπει να εφαρμόζουν πολιτικές για την υποστήριξη των μικρών γλωσσικών κοινοτήτων.
Η Διεθνής Ημέρα Μητρικής Γλώσσας μας υπενθυμίζει ότι η γλώσσα είναι πολύ περισσότερα από απλά λέξεις. Είναι το θεμέλιο της κουλτούρας μας, η σύνδεσή μας με την ιστορία και ένας κρίσιμος παράγοντας για την πολιτισμική μας ταυτότητα. Η διατήρηση και η προστασία των μητρικών γλωσσών δεν είναι απλά θέμα πολιτικής, αλλά ηθική υποχρέωση απέναντι στις επόμενες γενιές.
Η γλωσσική ποικιλία κάνει τον κόσμο μας πλουσιότερο, πιο ενδιαφέροντα και πιο ανθρώπινο. Ας γιορτάσουμε αυτήν την ημέρα προωθώντας τη μητρική μας γλώσσα και υποστηρίζοντας τη διατήρηση όλων των γλωσσών που κινδυνεύουν να χαθούν.
