Η Διεθνής Ημέρα Μνήμης και Αξιοπρέπειας των Θυμάτων Εγκλημάτων Γενοκτονίας και της Αποτροπής του Εγκλήματος αυτού, που τιμάται κάθε χρόνο στις 9 Δεκεμβρίου, καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2015. Η επιλογή της ημερομηνίας συνδέεται με την ημέρα υιοθέτησης της Σύμβασης για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας το 1948, ένα από τα πρώτα σημαντικά βήματα της διεθνούς κοινότητας για την καταπολέμηση αυτού του ειδεχθούς εγκλήματος.
Ορισμός της γενοκτονίας
Η γενοκτονία, όπως ορίζεται στη Σύμβαση του 1948, είναι κάθε πράξη που διαπράττεται με σκοπό την καταστροφή, εν όλω ή εν μέρει, μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Αυτή περιλαμβάνει:
- Δολοφονία μελών της ομάδας.
- Πρόκληση σοβαρής σωματικής ή ψυχικής βλάβης.
- Επιδεικτική πρόκληση συνθηκών ζωής που οδηγούν σε φυσική καταστροφή.
- Επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην αποτροπή γεννήσεων εντός της ομάδας.
- Βίαιη μεταφορά παιδιών από την ομάδα σε άλλη ομάδα.
Η γενοκτονία θεωρείται το πιο ακραίο και απεχθές έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, με στόχο την εξαφάνιση ολόκληρων κοινωνικών ομάδων και πολιτισμών.
Η Διεθνής Ημέρα Μνήμης και Αξιοπρέπειας στοχεύει:
- Να τιμήσει τα θύματα εγκλημάτων γενοκτονίας, αναγνωρίζοντας τη σημασία της διατήρησης της μνήμης τους.
- Να ενισχύσει την πρόληψη μέσω της ευαισθητοποίησης των κοινωνιών για τους κινδύνους που οδηγούν σε τέτοια εγκλήματα.
- Να προάγει τη διεθνή συνεργασία, ενισχύοντας τους μηχανισμούς που αποτρέπουν την τέλεση γενοκτονιών.
Ιστορικές γενοκτονίες
Στην ιστορία της ανθρωπότητας έχουν σημειωθεί πολλές γενοκτονίες, όπως:
- Η Γενοκτονία των Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1915-1923.
- Το Ολοκαύτωμα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου εκατομμύρια Εβραίοι, Ρομά, και άλλες ομάδες εξοντώθηκαν.
- Η Γενοκτονία της Ρουάντα το 1994, με τη μαζική σφαγή της φυλής Τούτσι.
- Η Γενοκτονία στη Βοσνία (Σρεμπρένιτσα) το 1995.
Κάθε μία από αυτές τις γενοκτονίες υπενθυμίζει τη σημασία της εγρήγορσης και της δράσης για την πρόληψη μελλοντικών τραγωδιών.
Η πρόληψη της γενοκτονίας παραμένει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη διεθνή κοινότητα. Συχνά, οι γενοκτονίες ξεκινούν με ρητορική μίσους, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διακρίσεις κατά συγκεκριμένων ομάδων. Η αποτυχία αναγνώρισης των προειδοποιητικών ενδείξεων και η αδράνεια των κρατών να παρέμβουν έγκαιρα έχει οδηγήσει σε ανυπολόγιστες ανθρώπινες τραγωδίες.
Ο ΟΗΕ και άλλοι διεθνείς οργανισμοί τονίζουν την ανάγκη για εκπαίδευση, με στόχο τη διδασκαλία της ιστορίας και των συνεπειών της γενοκτονίας στα σχολεία, την ενίσχυση των νομικών πλαισίων μέσω της υιοθέτησης και εφαρμογής εθνικών και διεθνών μέτρων για την πρόληψη, καθώς και την ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών, που μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αναγνώριση και αντιμετώπιση των παραγόντων που οδηγούν σε γενοκτονίες.
Η Διεθνής Ημέρα Μνήμης και Αξιοπρέπειας των Θυμάτων Εγκλημάτων Γενοκτονίας δεν είναι μόνο ημέρα θλίψης και αναστοχασμού αλλά και μια υπενθύμιση της ευθύνης που έχουμε όλοι για την πρόληψη αυτών των εγκλημάτων. Η διατήρηση της μνήμης, η απόδοση δικαιοσύνης και η οικοδόμηση κοινωνιών βασισμένων στην ισότητα και την ανεκτικότητα αποτελούν τα θεμέλια για έναν κόσμο χωρίς γενοκτονίες.
