Η ημέρα αυτή τιμάται κάθε χρόνο στις 10 Νοεμβρίου, αποτελεί μια πρωτοβουλία της UNESCO για την ανάδειξη της σημασίας της επιστήμης στην προώθηση της ειρήνης και της βιώσιμης ανάπτυξης. Η ημέρα αυτή αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση για τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η επιστήμη στην αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, καθώς και στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ ερευνητών, κυβερνήσεων και κοινωνιών. Παράλληλα, επιδιώκεται να αναδειχθεί η ανάγκη για μια ισορροπημένη και ηθική χρήση της επιστήμης, που να ευνοεί τη συνολική ευημερία.
Καθιερώθηκε από την UNESCO το 2001, ως απάντηση στην αναγνώριση του καθοριστικού ρόλου της επιστήμης στη σύγχρονη κοινωνία. Από τότε, η ημέρα αυτή ενθαρρύνει την επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία να συνεργαστούν για την οικοδόμηση ενός κόσμου όπου η επιστήμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο προόδου και όχι καταστροφής. Στόχος είναι να επιτευχθεί μια ανάπτυξη που να λαμβάνει υπόψη την ανθρώπινη ευημερία και την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και να καλλιεργηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών προς την επιστήμη.
Η επιστήμη αποτελεί βασικό πυλώνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την οικοδόμηση της ειρήνης. Οι επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις έχουν αλλάξει τον κόσμο σε πολλούς τομείς, από την ιατρική και την ενέργεια μέχρι την επικοινωνία και την αγροτική παραγωγή. Η πρόσβαση σε καθαρό νερό, η αντιμετώπιση ασθενειών, η διαχείριση των φυσικών πόρων και η προστασία των οικοσυστημάτων είναι μόνο μερικά παραδείγματα όπου η επιστήμη συμβάλλει στη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής και στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) των Ηνωμένων Εθνών.
Ωστόσο, η ίδια επιστημονική πρόοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για καταστροφικούς σκοπούς, όπως στην ανάπτυξη όπλων και στην επιδείνωση περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η UNESCO, επομένως, προάγει την υπεύθυνη επιστημονική πρακτική και την ηθική χρήση των επιστημονικών γνώσεων, ενθαρρύνοντας παράλληλα τη διαφάνεια και τη δημόσια συμμετοχή στον επιστημονικό διάλογο.
Κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης έχει έναν συγκεκριμένο θεματικό άξονα, που αντανακλά τις προτεραιότητες και τις προκλήσεις της εποχής. Τα θέματα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τη βιοποικιλότητα, την κλιματική αλλαγή, τη βιώσιμη ενέργεια, την ασφάλεια των τροφίμων και την υγεία. Για παράδειγμα, η κλιματική αλλαγή και η πανδημία COVID-19 έχουν αναδείξει την ανάγκη για διεθνή συνεργασία και για έναν ενιαίο επιστημονικό διάλογο, με στόχο την ανθεκτικότητα και τη βιώσιμη ανάκαμψη.
Δράσεις και εκδηλώσεις, όπως επιστημονικά φόρουμ, συζητήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, διοργανώνονται από διάφορους φορείς, ακαδημαϊκά ιδρύματα και ΜΚΟ, προκειμένου να ενισχύσουν την κατανόηση της επιστήμης από το ευρύ κοινό και να εμπνεύσουν τους νέους να εμπλακούν στην έρευνα και την καινοτομία.
Η UNESCO, ως οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, προάγει την εκπαίδευση και τη συνεργασία στην επιστήμη μέσω πρωτοβουλιών όπως το Διεθνές Έτος Επιστήμης και η Δεκαετία του Ωκεανού (2021-2030). Η Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης ενισχύει τη συνεργασία και την ανταλλαγή γνώσεων, ιδιαίτερα σε χώρες με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, όπου οι επιστημονικές δυνατότητες συχνά περιορίζονται λόγω έλλειψης πόρων. Η UNESCO αναπτύσσει και ενισχύει δίκτυα επιστημόνων, ερευνητών και εκπαιδευτικών μέσω της παροχής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, με σκοπό την εξάλειψη ανισοτήτων στην πρόσβαση στη γνώση. Αυτή η συνεργασία επιτρέπει στις αναπτυσσόμενες χώρες να ενισχύσουν την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις, συμβάλλοντας έτσι στην οικοδόμηση ενός πιο βιώσιμου και ειρηνικού κόσμου.
Ένας από τους κύριους στόχους της Παγκόσμιας Ημέρας Επιστήμης είναι η προσέλκυση του κοινού στην επιστήμη και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τις επιστημονικές ανακαλύψεις. Η επιστημονική εκπαίδευση και η διαφάνεια είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή παραπληροφόρησης και για την υποστήριξη πολιτικών βασισμένων σε επιστημονικά δεδομένα. Η ημέρα αυτή προσφέρει την ευκαιρία για διάλογο σχετικά με ηθικά ζητήματα που αφορούν την επιστήμη, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των πολιτών σε κρίσιμες αποφάσεις που επηρεάζουν τις ζωές τους.
Η Παγκόσμια Ημέρα Επιστήμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη αποτελεί μια πολύτιμη υπενθύμιση του ρόλου που διαδραματίζει η επιστήμη στη σύγχρονη κοινωνία και της ευθύνης που έχουμε να χρησιμοποιούμε τη γνώση για το κοινό καλό. Στην εποχή των μεγάλων προκλήσεων, η παγκόσμια συνεργασία και η επένδυση στην επιστημονική έρευνα είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση ενός ειρηνικού και βιώσιμου μέλλοντος. επιστήμης και κοινωνίας, υποστηρίζοντας την παγκόσμια ειρήνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
