Γιορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου και θεσπίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1985. Ο βασικός στόχος της είναι να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση για τη σημασία της κατοικίας ως ανθρώπινο δικαίωμα και να προωθήσει τη δράση για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι μια υπενθύμιση ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να ζουν σε αξιοπρεπείς και βιώσιμες κατοικίες, με πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, καθαρό νερό, αποχέτευση και ηλεκτρικό ρεύμα.
Η ανάγκη για έναν τέτοιο εορτασμό έγινε φανερή από την αυξανόμενη αστικοποίηση που επηρεάζει τον πλανήτη μας. Περισσότερο από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει πλέον σε αστικά κέντρα, και αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί στα επόμενα χρόνια. Η ταχύτατη αυτή αστικοποίηση έχει επιφέρει σοβαρές προκλήσεις σε πολλές πόλεις, από τη δημιουργία άτυπων οικισμών (slums) έως την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης λόγω περιορισμένων πόρων και υποδομών.
Η Παγκόσμια Ημέρα Κατοικίας στοχεύει να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα σχετικά με το δικαίωμα της αξιοπρεπούς κατοικίας, καθώς και να προωθήσει την ιδέα της βιώσιμης και ισότιμης ανάπτυξης στις πόλεις και στις κοινότητες. Επίσης, δίνει έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη, προωθώντας τη μείωση των ανισοτήτων στην πρόσβαση στην κατοικία και την υποδομή, και αναδεικνύοντας τη σημασία της ανάπτυξης βιώσιμων, καθαρών και ανθεκτικών οικισμών.
Κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα Κατοικίας επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα θέματα που σχετίζονται με την κατοικία και την αστικοποίηση. Θέματα των προηγούμενων ετών περιλάμβαναν την προσβασιμότητα στην κατοικία για όλους, τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων στις πόλεις, τη βελτίωση των συνθηκών στους άτυπους οικισμούς, και την προστασία των ευπαθών ομάδων από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Ορισμένα από τα βασικά θέματα που έχουν καλυφθεί περιλαμβάνουν:
- Στέγαση για όλους: Η έμφαση δίνεται στο δικαίωμα κάθε ανθρώπου να έχει πρόσβαση σε ασφαλή, υγιή και προσιτή κατοικία.
- Κλιματική αλλαγή και βιώσιμη ανάπτυξη: Η αστικοποίηση συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή και αντιστρόφως, επηρεάζει τις πόλεις και τις υποδομές τους.
- Κοινωνική ένταξη και ισότητα: Ειδικά σε περιπτώσεις άτυπων οικισμών και κοινωνικά απομονωμένων κοινοτήτων, τονίζεται η ανάγκη για ίση πρόσβαση σε υπηρεσίες, παιδεία και οικονομικές ευκαιρίες.
Η Παγκόσμια Ημέρα Κατοικίας αποτελεί επίσης μια πλατφόρμα για διεθνείς και εθνικές οργανώσεις να παρουσιάσουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινότητες στις οποίες εργάζονται και να προτείνουν λύσεις. Ο ρόλος των κυβερνήσεων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), των ιδιωτικών εταιρειών και των πολιτών είναι κρίσιμος για την επίτευξη του στόχου της βιώσιμης και ανθεκτικής κατοικίας για όλους.
Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τους Οικισμούς (UN-Habitat), μια από τις βασικές οντότητες που ηγείται της προσπάθειας αυτής, εργάζεται παγκοσμίως για να προωθήσει τον βιώσιμο αστικό σχεδιασμό, την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και την οικοδόμηση ανθεκτικών και κοινωνικά ευαίσθητων πόλεων. Προσπαθεί επίσης να διασφαλίσει ότι οι πόλεις είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή, προσβάσιμες για τα άτομα με αναπηρίες και προσανατολισμένες στην κοινωνική δικαιοσύνη.
Παρά τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας, εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες προκλήσεις στον τομέα της κατοικίας. Σύμφωνα με το UN-Habitat, περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν σε άτυπους οικισμούς χωρίς πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως καθαρό νερό, αποχέτευση και ηλεκτρισμό. Ειδικά στις φτωχότερες περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε επισφαλείς συνθήκες.
Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή έχει επιδεινώσει την κατάσταση σε πολλές περιοχές, με φυσικές καταστροφές, πλημμύρες, πυρκαγιές και άλλες κρίσεις να καταστρέφουν τις υποδομές και να αναγκάζουν χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις κατοικίες τους. Η πρόσβαση σε επαρκή και ασφαλή κατοικία για όλους γίνεται ολοένα και πιο επείγουσα, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιταχύνονται. Η πρόκληση για το μέλλον είναι να δημιουργηθούν βιώσιμες, ανθεκτικές και προσβάσιμες πόλεις που να ενσωματώνουν την τεχνολογία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Η χρήση των νέων τεχνολογιών, η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ανάπτυξη πράσινων αστικών υποδομών μπορεί να βοηθήσουν τις πόλεις να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της εποχής μας. Τα Ηνωμένα Έθνη, μέσω των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs), και ειδικά με τον Στόχο 11, προωθούν τη δημιουργία πόλεων που να είναι ασφαλείς, ανθεκτικές και βιώσιμες. Η δημιουργία ανθεκτικών κοινοτήτων που θα μπορούν να αντέξουν σε φυσικές και ανθρωπογενείς κρίσεις αποτελεί κεντρικό στόχο της διεθνούς πολιτικής για την αστικοποίηση και την κατοικία.
Η Παγκόσμια Ημέρα Κατοικίας μας καλεί να αναλογιστούμε το δικαίωμα όλων των ανθρώπων να ζουν σε αξιοπρεπείς και βιώσιμες κατοικίες. Είναι μια ευκαιρία για τη διεθνή κοινότητα να αναδείξει τις προκλήσεις και τις λύσεις για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Οι συνεργασίες ανάμεσα σε κυβερνήσεις, οργανισμούς, εταιρείες και πολίτες είναι το κλειδί για να επιτευχθούν βιώσιμες λύσεις που θα εξασφαλίσουν ένα καλύτερο μέλλον για τις πόλεις και τους οικισμούς μας.
