Ο Henry Molaison ήταν ένας απλός άνθρωπος που ζούσε μια ήσυχη ζωή στο Κονέκτικατ, μέχρι που άρχισε να τον κυριεύει ένας εφιάλτης που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Από νεαρή ηλικία, ο Henry υπέφερε από σοβαρές επιληπτικές κρίσεις, οι οποίες χειροτέρευαν όσο περνούσε ο καιρός. Κάθε φορά που αισθανόταν τη βαρύτητα του εγκεφάλου του να τον προδίδει, το αίσθημα της αδυναμίας τον τύλιγε, μέχρι που η ζωή του περιορίστηκε σε ένα ατελείωτο σκοτάδι ανασφάλειας και φόβου.
Οι επιληπτικές κρίσεις του γίνονταν τόσο συχνές και έντονες που του στερούσαν κάθε ευκαιρία για μια φυσιολογική ζωή. Δεν μπορούσε να κρατήσει δουλειά, να απολαύσει στιγμές με την οικογένειά του, ή να ζήσει το μέλλον που κάποτε ονειρευόταν. Η απόγνωση της οικογένειάς του και των γιατρών του ήταν εμφανής. Οι επιληψίες που τον έπλητταν ήταν τόσο ισχυρές που κάθε μέρα ένιωθε σαν μια συνεχής μάχη με το ίδιο του το σώμα.
Ήταν γύρω στο 1953, όταν οι γιατροί του Henry, σε μια ύστατη προσπάθεια να του χαρίσουν την ειρήνη που τόσο απεγνωσμένα επιζητούσε, του πρότειναν μια αμφιλεγόμενη νευροχειρουργική επέμβαση. Ο γιατρός που θα την πραγματοποιούσε, ο Dr. William Beecher Scoville, ήταν αποφασισμένος να βρει έναν τρόπο να ανακουφίσει τον Henry από τον εφιάλτη των επιληπτικών κρίσεων. Η πρόταση ήταν ριψοκίνδυνη: ο Scoville θα αφαιρούσε τμήματα του ιππόκαμπου και του μεσαίου εγκεφάλου, περιοχές που πίστευαν ότι ευθύνονταν για τις κρίσεις του.
Ο Henry δεν είχε άλλη επιλογή. Η ζωή του όπως την ήξερε είχε διαλυθεί. Παρά τον κίνδυνο της επέμβασης, το αίσθημα της ελπίδας ήταν πιο ισχυρό από το φόβο. Έτσι, στις 25 Αυγούστου του 1953, εισήχθη στο νοσοκομείο για την επέμβαση. Στην αίθουσα αναμονής, η μητέρα του τον αγκάλιασε σφιχτά, οι γιατροί τον διαβεβαίωσαν για την επιτυχία της επέμβασης και ο Henry χαμογέλασε ήρεμα, ίσως για τελευταία φορά ως ο άνθρωπος που ήταν μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Ξημέρωσε η ημέρα της επέμβασης. Τα φώτα του χειρουργείου φώτιζαν το πρόσωπό του καθώς κοιτούσε προς το ταβάνι, γεμάτος αβεβαιότητα. Ο Dr. Scoville και η ομάδα του ήταν έτοιμοι, προσεκτικοί σε κάθε τους κίνηση. Ο Henry αποκοιμήθηκε σιγά-σιγά κάτω από το αναισθητικό, χωρίς να γνωρίζει ότι η ζωή του θα άλλαζε για πάντα.
Όταν ξύπνησε, δεν μπορούσε να το καταλάβει αμέσως. Τα πρόσωπα γύρω του ήταν οικεία, αλλά κάτι έλειπε. Ο Henry μπορούσε να μιλάει, να κατανοεί, να θυμάται το παρελθόν του. Όμως, καθώς οι μέρες περνούσαν, έγινε φανερό ότι δεν μπορούσε να δημιουργήσει νέες αναμνήσεις. Κάθε στιγμή της ζωής του ήταν καταδικασμένη να σβήνει μόλις τελείωνε η μέρα, αφήνοντας τον Henry παγιδευμένο στο παρελθόν του.
Ο κόσμος γύρω του συνέχισε να κινείται, όμως για τον Henry, κάθε μέρα ήταν σαν την ίδια επαναλαμβανόμενη σελίδα ενός βιβλίου που δεν μπορούσε να συνεχίσει.
Η ιστορία του H.M. αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές στην επιστήμη της νευρολογίας, καθώς η περίπτωσή του αποκάλυψε θεμελιώδη σημεία για το πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποθηκεύει και διαχειρίζεται τη μνήμη. Όλα ξεκίνησαν το 1953, όταν ο Henry υπέστη μία χειρουργική επέμβαση από τον νευροχειρουργό William Beecher Scoville, η οποία στόχευε να θεραπεύσει τις σοβαρές κρίσεις επιληψίας που τον ταλαιπωρούσαν από παιδί.
Η επέμβαση περιλάμβανε την αφαίρεση μεγάλων τμημάτων του ιππόκαμπου και άλλων περιοχών των κροταφικών λοβών του εγκεφάλου. Παρά το γεγονός ότι η εγχείρηση πέτυχε να περιορίσει τις κρίσεις του, άφησε τον Henry με σοβαρά προβλήματα μνήμης. Συγκεκριμένα, έχασε την ικανότητά του να σχηματίζει νέες αναμνήσεις, παρόλο που οι αναμνήσεις που είχε πριν την επέμβαση παρέμεναν ανέπαφες.
Η πρωτοποριακή έρευνα της Brenda Milner ήταν η πρώτη που αποκάλυψε το εύρος αυτής της αμνησίας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η Milner παρατήρησε ότι, αν και ο Henry δεν μπορούσε να θυμηθεί νέες πληροφορίες ή γεγονότα, ήταν ικανός να μαθαίνει καινούριες κινητικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, σε πειράματα που αφορούσαν τη χρήση του καθρέφτη, ο Henry κατάφερε να βελτιώσει την ικανότητά του να αντιγράφει σχήματα, παρά το γεγονός ότι δεν θυμόταν ποτέ ότι είχε κάνει την άσκηση πριν. Αυτό το εύρημα προκάλεσε αίσθηση, καθώς υπαινισσόταν ότι η μνήμη δεν είναι μία ενιαία λειτουργία του εγκεφάλου, αλλά αντίθετα χωρίζεται σε διακριτά συστήματα.
Τα ευρήματα αυτά έγιναν σημείο αναφοράς για την κατανόηση της διαχωρισμένης φύσης της μνήμης και της κρίσιμης σημασίας του ιππόκαμπου στη διαδικασία της αποθήκευσης αναμνήσεων. Αν και οι περιοχές του εγκεφάλου που είχαν αφαιρεθεί εμπόδιζαν την ικανότητά του να αποθηκεύσει νέες δηλωτικές αναμνήσεις (π.χ. γεγονότα, ονόματα, πληροφορίες), οι κινητικές δεξιότητες και οι ασυνείδητες μορφές μνήμης έμειναν ανέπαφες.
Η έρευνα της Milner, η οποία παρουσιάστηκε σε επιστημονικό άρθρο το 1962, άνοιξε το δρόμο για περισσότερη κατανόηση της αμνησίας και άλλων διαταραχών της μνήμης, αλλά και για την ανάπτυξη νέων θεωριών για τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Η περίπτωση του Henry προσέφερε έναν νέο τρόπο να κατανοήσουμε τη λειτουργία του εγκεφάλου και έδειξε ότι η μνήμη είναι πιο πολύπλοκη από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες μέχρι τότε. Πριν από την επέμβαση του, υπήρχε η πεποίθηση ότι η μνήμη ήταν μια ενιαία διαδικασία, που βασιζόταν κυρίως στη δραστηριότητα ενός συγκεκριμένου μέρους του εγκεφάλου. Ωστόσο, η εμπειρία του έδειξε ότι διαφορετικές μορφές μνήμης, όπως η δηλωτική μνήμη (π.χ. η ικανότητα αποθήκευσης γεγονότων και πληροφοριών) και η μη δηλωτική μνήμη (π.χ. η ικανότητα μάθησης δεξιοτήτων) ενεργοποιούνται σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου.
Αυτή η θεμελιώδης ανακάλυψη, που προέκυψε από την ανάλυση της ζωής του, ενίσχυσε την ιδέα ότι ο ιππόκαμπος παίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία νέων δηλωτικών αναμνήσεων. Παρόλο που ο Henry μπορούσε να θυμηθεί γεγονότα και ανθρώπους που είχε γνωρίσει πριν την επέμβαση, αδυνατούσε να θυμηθεί νέες πληροφορίες ή ανθρώπους που συναντούσε μετά την επέμβαση.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, οι ερευνητές συνέχισαν να μελετούν τον Henry, και οι ανακαλύψεις τους οδήγησαν σε μία ευρύτερη κατανόηση του πώς αποθηκεύονται οι μνήμες στον εγκέφαλο. Ένα σημαντικό συμπέρασμα ήταν ότι η αποθήκευση και η ανάκτηση αναμνήσεων δεν αποτελούν ενιαία διαδικασία, αλλά εμπλέκουν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου και διαφορετικά νευρωνικά δίκτυα.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά της κατάστασης του Henry ήταν η ικανότητά του να διατηρεί κάποιες μορφές ασυνείδητης μάθησης. Αν και δεν μπορούσε να θυμηθεί νέα γεγονότα ή εμπειρίες, ο εγκέφαλός του μπορούσε ακόμα να μάθει και να επεξεργαστεί πληροφορίες χωρίς την ενεργή συμμετοχή της συνειδητής μνήμης. Για παράδειγμα, μπορούσε να μάθει νέες κινητικές δεξιότητες μέσω επανάληψης, ακόμα και αν δεν μπορούσε να θυμηθεί ότι είχε εκτελέσει την άσκηση στο παρελθόν.
Αυτή η παρατήρηση ενίσχυσε τη θεωρία ότι οι μνήμες δεν αποθηκεύονται μόνο στον ιππόκαμπο, αλλά ότι η μάθηση και η μνήμη διαχέονται σε όλο τον εγκέφαλο. Ειδικά για δεξιότητες και αυτόματες μορφές συμπεριφοράς, εμπλέκονται άλλες περιοχές όπως τα βασικά γάγγλια και η παρεγκεφαλίδα.
Η Μνήμη και ο Χωρισμός της σε Δηλωτική και Μη Δηλωτική
Οι παρατηρήσεις από την περίπτωση του Henry οδήγησαν στην ανάπτυξη του διαχωρισμού μεταξύ δηλωτικής και μη δηλωτικής μνήμης. Η δηλωτική μνήμη αφορά τις μνήμες που μπορούμε να «δηλώσουμε» συνειδητά, όπως γεγονότα ή πληροφορίες. Η μη δηλωτική μνήμη, από την άλλη, αφορά διαδικασίες που δεν απαιτούν συνειδητή ανάκληση, όπως η μάθηση νέων κινητικών δεξιοτήτων ή η εξοικείωση με νέες συμπεριφορές.
Στην περίπτωση του, η δηλωτική μνήμη είχε επηρεαστεί δραματικά, ενώ η μη δηλωτική μνήμη παρέμενε λειτουργική. Αυτό ήταν ένα από τα πιο σημαντικά σημεία που ανέδειξαν την πολυπλοκότητα των εγκεφαλικών λειτουργιών και έδειξαν ότι οι μνήμες δεν είναι απλώς αποθηκευμένες σε μία περιοχή του εγκεφάλου, αλλά απαιτούν τη συνεργασία πολλών περιοχών και λειτουργιών.
Η έρευνα συνεχίστηκε για δεκαετίες, και το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας για τη μνήμη οδήγησε σε νέες μεθόδους έρευνας, όπως η χρήση τεχνικών νευροαπεικόνισης για την ανάλυση των εγκεφαλικών λειτουργιών. Η συνεισφορά του H.M. στην επιστήμη ήταν τόσο μεγάλη, που ακόμα και μετά τον θάνατό του, οι επιστήμονες συνέχισαν να μελετούν τον εγκέφαλό του για να κατανοήσουν καλύτερα τις λεπτομέρειες της νευρολογικής βάσης της μνήμης.
Η μελέτη της περίπτωσης του κατέστη ιδιαίτερα σημαντική, όχι μόνο για την κατανόηση της μνήμης, αλλά και για την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων στη θεραπεία νευρολογικών και ψυχιατρικών παθήσεων. Για παράδειγμα, η συνειδητοποίηση ότι συγκεκριμένες εγκεφαλικές περιοχές, όπως ο ιππόκαμπος, παίζουν κεντρικό ρόλο στην αποθήκευση δηλωτικών αναμνήσεων, ενίσχυσε την κατανόηση διαταραχών όπως το Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας, όπου αυτές οι περιοχές καταστρέφονται.
Αυτός ο διαχωρισμός της μνήμης σε διαφορετικές κατηγορίες δημιούργησε ένα νέο πεδίο έρευνας γύρω από τη νευροπλαστικότητα και την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται και να αντισταθμίζει βλάβες σε συγκεκριμένες περιοχές. Αν και ο Henry δεν μπορούσε να δημιουργήσει νέες δηλωτικές αναμνήσεις, το γεγονός ότι διατηρούσε τη δυνατότητα μη δηλωτικής μάθησης, όπως η εκμάθηση δεξιοτήτων, υποστήριξε τη θεωρία ότι ο εγκέφαλος μπορεί να προσαρμοστεί σε ορισμένες λειτουργίες ακόμα και μετά από σοβαρές βλάβες.
Εξελίξεις στην Επιστημονική Έρευνα και η Συμβολή του H.M.
Μια άλλη σημαντική συμβολή της περίπτωσης του H.M. είναι ότι άλλαξε τη μεθοδολογία της έρευνας στην επιστήμη της νευρολογίας και της ψυχολογίας. Πριν από αυτή την περίπτωση, οι επιστήμονες είχαν περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου, και πολλές θεωρίες βασίζονταν σε παρατηρήσεις και υποθέσεις. Ωστόσο, η μελέτη του ήταν μια πραγματική καμπή στην κατανόηση των γνωστικών λειτουργιών του ανθρώπου.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η έρευνα βασισμένη στην περίπτωσή του έγινε η βάση για μελέτες σε άλλους ασθενείς με νευρολογικές βλάβες. Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση του εγκεφάλου του Henry, όπως η MRI και η ανάλυση ιστολογικών τομών, έχουν γίνει βασικές μέθοδοι για τη μελέτη των εγκεφαλικών λειτουργιών.
Η συμβολή του συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Αφού απεβίωσε το 2008, το εγκεφαλικό του ιστό έλαβε μια εξαιρετική μεταχείριση από την επιστημονική κοινότητα, καθώς οι ερευνητές δημιούργησαν τον πρώτο λεπτομερή χάρτη των νευρωνικών δομών του εγκεφάλου του. Αυτός ο «ψηφιακός εγκέφαλος» παρέχει νέα δεδομένα για τη μελέτη της μνήμης και την κατανόηση του πώς οι διάφορες εγκεφαλικές περιοχές συνδέονται για να υποστηρίξουν τις γνωστικές λειτουργίες.
Ηθικά Ζητήματα και ο Ρόλος της Έρευνας
Η περίπτωση του Henry όμως έθεσε και ηθικά ζητήματα για τον ρόλο της επιστημονικής έρευνας. Παρά την τεράστια συνεισφορά του στην επιστήμη, δεν είχε πλήρη κατανόηση της κατάστασής του ή της σημασίας του ως ερευνητικού υποκειμένου. Αυτό δημιούργησε προβληματισμούς για την ηθική της έρευνας στους ασθενείς με νοητικά προβλήματα και για τη σημασία της ενημερωμένης συγκατάθεσης.
Παρόλο που η ιατρική κοινότητα προσπάθησε να διασφαλίσει ότι η μελέτη του H.M. ήταν δεοντολογική, η περίπτωσή του έθεσε τη βάση για τη θέσπιση πιο αυστηρών κανονισμών στη βιοηθική, ιδίως όσον αφορά τα δικαιώματα των ασθενών και τις συνθήκες υπό τις οποίες οι ερευνητές μπορούν να εκτελούν πειράματα σε άτομα με γνωστικές δυσκολίες.
Σήμερα, η περίπτωσή του παραμένει κεντρικό παράδειγμα στη βιβλιογραφία για την επιστήμη της μνήμης και συνεχίζει να αποτελεί πηγή έμπνευσης για μελλοντικές έρευνες. Ακόμα και μετά τον θάνατό του, η μελέτη του εγκεφάλου του προσφέρει νέες γνώσεις, και η συμβολή του στην κατανόηση του ανθρώπινου νου δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Η ιστορία του H.M. μας θυμίζει πόσο βαθιά μπορεί να είναι η σχέση μεταξύ των ατόμων και της επιστημονικής προόδου, ακόμα κι όταν αυτό συμβαίνει υπό συνθήκες που αγγίζουν τα όρια της ηθικής.
Ο Henry είχε τεράστια επίδραση στη νευροεπιστήμη και την ψυχολογία, αλλά ταυτόχρονα άνοιξε και σημαντικές συζητήσεις για την ηθική διάσταση της επιστημονικής έρευνας. Μέσα από αυτό το πλαίσιο, διαφαίνεται ότι δεν ήταν απλώς ένα ερευνητικό εύρημα, αλλά ένας καταλύτης για την ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων, νέων θεωριών και αλλαγών στις ηθικές προσεγγίσεις της έρευνας.
Ο Ψηφιακός Εγκέφαλος του Henry και η Μελλοντική Έρευνα
Η δημιουργία του «ψηφιακού εγκεφάλου» του Henry, που βασίζεται σε 3D τομογραφίες του εγκεφάλου του μετά τον θάνατό του, αποτελεί ένα από τα πιο καινοτόμα αποτελέσματα της μακράς του συνεισφοράς. Το εργαστήριο που δημιούργησε αυτή την τρισδιάστατη αναπαράσταση χρησιμοποίησε εκατοντάδες λεπτές τομές του εγκεφάλου του, τις οποίες συνέδεσε για να δημιουργήσει έναν πλήρη χάρτη των νευρικών του δομών. Αυτό το εργαλείο παρέχει στους ερευνητές την ευκαιρία να μελετήσουν τη φυσιολογία της μνήμης με μεγαλύτερη ακρίβεια από ποτέ.
Η ανάλυση αυτών των δεδομένων οδηγεί σε πιο ακριβείς συνδέσεις μεταξύ συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου και των λειτουργιών που ελέγχουν. Η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές τις πληροφορίες ψηφιακά καθιστά επίσης εφικτή την συνεργασία μεταξύ επιστημόνων παγκοσμίως, επιτρέποντας την ανταλλαγή δεδομένων και θεωριών που ίσως να μην ήταν δυνατές αλλιώς. Αυτό το παράδειγμα ενισχύει την τάση για μεγαλύτερη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στην έρευνα της νευροεπιστήμης.
Συναισθηματική Μνήμη και η Σχέση του με τους Ερευνητές
Μια άλλη πτυχή της ιστορίας που εγείρει συζητήσεις είναι η σχέση του με τους ερευνητές, καθώς και το πώς αυτή η σχέση ενδεχομένως επηρέασε τη συναισθηματική του ζωή. Παρόλο που δεν μπορούσε να δημιουργήσει νέες δηλωτικές αναμνήσεις, παρέμενε σε στενή επαφή με τους ερευνητές που τον μελετούσαν για πολλές δεκαετίες. Ορισμένοι ερευνητές ανέφεραν ότι φαινόταν να αναγνωρίζει τα πρόσωπά τους, ακόμη κι αν δεν μπορούσε να τους θυμηθεί με το όνομά τους.
Αυτό το παράδοξο φαινόμενο έθεσε ερωτήματα σχετικά με τη συναισθηματική μνήμη και τη δυνατότητα του εγκεφάλου να διατηρεί συγκεκριμένα είδη μη δηλωτικών αναμνήσεων. Είναι πιθανό ότι το συναίσθημα και η συνήθεια παίζουν έναν ρόλο στη μνήμη, ακόμη και όταν οι γνωστικές λειτουργίες είναι σοβαρά βλαμμένες. Αν και δεν μπορούσε να θυμηθεί γεγονότα, ενδέχεται να διατηρούσε μια συναισθηματική σύνδεση με τους ανθρώπους γύρω του.
Η Κληρονομιά του
Σήμερα, το όνομα του είναι συνώνυμο με τη μελέτη της ανθρώπινης μνήμης. Το έργο των ερευνητών που αφιέρωσαν την καριέρα τους στη μελέτη της περίπτωσής του έχει εμπλουτίσει ανυπολόγιστα τη γνώση μας για τον ανθρώπινο εγκέφαλο και τις λειτουργίες της μνήμης. Οι ανακαλύψεις γύρω από τη διαχωρισμένη φύση της δηλωτικής και μη δηλωτικής μνήμης έχουν επηρεάσει την ανάπτυξη τεχνικών για τη θεραπεία νευρολογικών διαταραχών και έχουν ανοίξει το δρόμο για μελλοντικές ανακαλύψεις.
Ωστόσο, το όνομα του δεν θα πρέπει να συνδέεται μόνο με την επιστημονική του συμβολή. Η περίπτωσή του προσφέρει ένα πολύτιμο μάθημα για τη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και της επιστήμης. Μέσα από τις προκλήσεις και τις επιτυχίες της έρευνας του, βλέπουμε πώς ένας μόνο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει ριζικά την πορεία της κατανόησης του ανθρώπινου μυαλού και να εμπνεύσει δεκαετίες έρευνας που συνεχίζουν να επηρεάζουν την επιστημονική κοινότητα μέχρι σήμερα.
Πρόσωπα και καταστάσεις
• H.M. (Henry Molaison): Ήταν ο ασθενής του οποίου η αμνησία προκλήθηκε μετά από χειρουργική επέμβαση το 1953 για την αντιμετώπιση σοβαρών επιληπτικών κρίσεων. Ήταν η πιο διάσημη περίπτωση αμνησίας που μελετήθηκε ποτέ.
• Dr. William Beecher Scoville: Νευροχειρουργός που πραγματοποίησε τη χειρουργική επέμβαση στον H.M., αφαιρώντας τμήματα του ιππόκαμπου και άλλων περιοχών του μεσαίου εγκεφάλου.
• Dr. Brenda Milner: Νευροψυχολόγος που πρωτοπόρησε στη μελέτη του H.M. Ανακάλυψε ότι ο H.M. μπορούσε να δημιουργήσει νέες μη δηλωτικές αναμνήσεις, παρόλο που δεν μπορούσε να θυμηθεί γεγονότα.
• Dr. Suzanne Corkin: Μία από τις ερευνήτριες που συνέχισαν τη μελέτη του H.M. επί δεκαετίες. Έγραψε το βιβλίο “Permanent Present Tense” και δημοσίευσε πολλά ερευνητικά άρθρα βασισμένα στην περίπτωσή του.
• ΜΙΤ (Massachusetts Institute of Technology): Ο χώρος όπου η Corkin διεξήγαγε το μεγαλύτερο μέρος της έρευνάς της για τον H.M.
• The Brain Observatory, UC San Diego: Το κέντρο που δημιούργησε την τρισδιάστατη τομογραφία του εγκεφάλου του H.M. Με επικεφαλής τον Dr. Jacopo Annese, το εργαστήριο ανέλαβε τη λεπτομερή χαρτογράφηση του εγκεφάλου του H.M. μετά τον θάνατό του.
• Hippocampus: Περιοχή του εγκεφάλου που αφαιρέθηκε από τον H.M. και συνδέεται άμεσα με τη δηλωτική μνήμη και την ικανότητα δημιουργίας νέων αναμνήσεων.
• 3D ψηφιακός εγκέφαλος του H.M.: Το αποτέλεσμα της έρευνας στο Brain Observatory, που επιτρέπει την περαιτέρω μελέτη των επιπτώσεων της επέμβασης στον εγκέφαλο του H.M.
