Η αλλαγή της ώρας, γνωστή επίσης ως θερινή ώρα ή χειμερινή ώρα, αναφέρεται στην πρακτική της μετακίνησης των ρολογιών κατά μία ώρα μπροστά την άνοιξη και κατά μια ώρα πίσω το φθινόπωρο, με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση του φυσικού φωτός της ημέρας. Η ιδέα της θερινής ώρας αποδίδεται στον Βενιαμίν Φραγκλίνο, ο οποίος το 1784 πρότεινε ότι η αλλαγή της ώρας θα μπορούσε να μειώσει την κατανάλωση κεριών εξοικονομώντας φως της ημέρας. Ωστόσο, η ιδέα δεν εφαρμόστηκε στην εποχή του. Η πρώτη σοβαρή εφαρμογή της αλλαγής της ώρας έγινε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από τη Γερμανία το 1916, προκειμένου να εξοικονομηθούν ενεργειακοί πόροι. Σύντομα ακολούθησαν και άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στόχος ήταν η εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της αξιοποίησης του φυσικού φωτός τις ώρες αιχμής. Η πρακτική αυτή συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και έγινε πιο διαδεδομένη σε πολλές χώρες του κόσμου.
Ο αρχικός σκοπός της αλλαγής της ώρας ήταν η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, κυρίως του ηλεκτρικού ρεύματος για φωτισμό. Με τη θερινή ώρα, το φως της ημέρας διαρκεί περισσότερο το απόγευμα, με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται τόσος φωτισμός. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι η εξοικονόμηση ενέργειας είναι πλέον αμφιλεγόμενη, καθώς τα πρότυπα κατανάλωσης ενέργειας έχουν αλλάξει. Σήμερα, πολλές χώρες δεν βλέπουν σημαντικά ενεργειακά οφέλη, λόγω της ευρείας χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών και της μεγαλύτερης ζήτησης για κλιματισμό.
Η συζήτηση για την κατάργηση ή διατήρηση της θερινής ώρας έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς τα οφέλη της γίνονται όλο και πιο αμφιλεγόμενα. Οι επιπτώσεις της θερινής ώρας, τόσο θετικές όσο και αρνητικές, προκαλούν διχογνωμία, με χώρες και περιοχές να εξετάζουν αν αυτή η πρακτική εξακολουθεί να εξυπηρετεί σύγχρονες ανάγκες ή αν θα πρέπει να καταργηθεί.
Υπάρχει λόγος να συνεχίζεται η αλλαγή της ώρας στις μέρες μας;
τα οφέλη σε επίπεδο ενεργειακής κατανάλωσης είναι ελάχιστα ή και ανύπαρκτα στις σύγχρονες χώρες
Η αρχική λογική της θερινής ώρας ήταν η εξοικονόμηση ενέργειας, ειδικά όσον αφορά τον φωτισμό. Ωστόσο, οι σύγχρονες κοινωνίες καταναλώνουν ενέργεια με διαφορετικούς τρόπους σε σχέση με το παρελθόν. Η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, η αυξημένη ζήτηση για κλιματισμό και θέρμανση και η παγκόσμια 24ωρη οικονομία μειώνουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα της θερινής ώρας για την εξοικονόμηση ενέργειας. Μελέτες δείχνουν ότι τα οφέλη σε επίπεδο ενεργειακής κατανάλωσης είναι ελάχιστα ή και ανύπαρκτα στις σύγχρονες χώρες.
Παρόλο που η εξοικονόμηση ενέργειας από τη θερινή ώρα έχει γίνει αμφιλεγόμενη, υπάρχουν ορισμένες περιοχές και κλίματα όπου τα οφέλη εξακολουθούν να υπάρχουν, κυρίως σε περιοχές με μεγάλα γεωγραφικά πλάτη. Στις περιοχές αυτές, το φως της ημέρας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού είναι περιορισμένο, και η θερινή ώρα μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για φωτισμό.
πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη θερινή ώρα, ειδικά κατά την άνοιξη όταν χάνουν μια ώρα ύπνου
Οι αλλαγές στον κιρκάδιο ρυθμό (βιολογικό ρολόι) μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα ύπνου, κόπωση, μείωση συγκέντρωσης και ακόμη και σε αύξηση του κινδύνου καρδιακών προσβολών και τροχαίων ατυχημάτων τις ημέρες που ακολουθούν την αλλαγή της ώρας. Οι επιπτώσεις αυτές είναι πιο έντονες την άνοιξη, όταν οι άνθρωποι χάνουν μία ώρα ύπνου. Οι ξαφνικές αλλαγές στον βιολογικό ρυθμό που προκαλούνται από τη μεταβολή της ώρας επηρεάζουν αρνητικά τον ύπνο και την ευεξία. Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη θερινή ώρα, ειδικά κατά την άνοιξη όταν χάνουν μια ώρα ύπνου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές ύπνου, μείωση της συγκέντρωσης και αύξηση του άγχους.
Η αλλαγή της ώρας δημιουργεί προβλήματα συγχρονισμού σε διεθνείς επιχειρήσεις και μεταφορές. Με την ύπαρξη πολλών ζωνών ώρας και την αλλαγή της ώρας σε διαφορετικές ημερομηνίες ανάλογα με τη χώρα, οι παγκόσμιες επιχειρήσεις, οι αερομεταφορές και τα χρηματιστήρια αντιμετωπίζουν επιπλέον δυσκολίες. Η κατάργηση της αλλαγής της ώρας θα μπορούσε να μειώσει αυτούς τους συγχρονισμούς και να διευκολύνει την ομαλή λειτουργία των παγκόσμιων συναλλαγών.
Το 2019, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της κατάργησης της αλλαγής ώρας, δίνοντας στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να επιλέξουν αν θα υιοθετήσουν μόνιμα τη θερινή ή τη χειμερινή ώρα.
Ποια ώρα θα πρέπει να διαλέξει η Ελλάδα;
Η Ελλάδα είναι μια ηλιόλουστη χώρα και αυτό έχει πολύ θετικό αντίκτυπο στον τουρισμό. Ο ήλιος προσφέρει μεγαλύτερη διάρκεια φωτός κατά τις απογευματινές ώρες, κάτι που θεωρείται θετικό για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Το επιπλέον φως επιτρέπει σε ανθρώπους να ασχολούνται με υπαίθριες δραστηριότητες, άθληση και κοινωνικές εκδηλώσεις μετά τη δουλειά, αυξάνοντας έτσι την ευεξία και μειώνοντας την ανάγκη για τεχνητό φωτισμό. Αρκετοί κλάδοι της οικονομίας επωφελούνται από τη θερινή ώρα, όπως ο τουρισμός και η ψυχαγωγία καθως η αύξηση της κίνησης σε τουριστικούς προορισμούς και σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται την ημέρα μπορεί να ενισχύσει την οικονομία κατά τους θερινούς μήνες.
Έχει συνδεθεί με μείωση των τροχαίων ατυχημάτων το απόγευμα, καθώς οι δρόμοι είναι πιο φωτεινοί, κάτι που διευκολύνει τους οδηγούς να αντιλαμβάνονται καλύτερα το περιβάλλον γυρω τους. Επίσης, οι δραστηριότητες αναψυχής και εργασίες που λαμβάνουν χώρα σε εξωτερικούς χώρους γίνονται με μεγαλύτερη ασφάλεια υπό το φως της ημέρας.
Έχει προταθεί ως μέτρο μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), καθώς θεωρείται ότι εξοικονομεί ενέργεια. Ωστόσο, οι σύγχρονες συνθήκες της κλιματικής αλλαγής και η αυξημένη χρήση κλιματιστικών σε ζεστά κλίματα κάνουν τη θερινή ώρα λιγότερο αποτελεσματική σε αυτό το θέμα. Η σταθερή ώρα όλο το έτος μπορεί να διευκολύνει την καλύτερη προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε το 2018 δημόσια διαβούλευση για την κατάργηση της θερινής ώρας, ύστερα από πιέσεις από κράτη-μέλη και πολίτες που ζητούσαν τη σταθεροποίηση του ωραρίου. Στη διαβούλευση συμμετείχαν εκατομμύρια πολίτες, με την πλειοψηφία να τάσσεται υπέρ της κατάργησης της αλλαγής της ώρας. Η εφαρμογή της απόφασης του 2019 όμως αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας του COVID-19 και άλλων προτεραιοτήτων. Η συζήτηση παραμένει ανοιχτή, και η απόφαση για την κατάργηση ή μη της θερινής ώρας θα κριθεί από κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά.
